Το μέλλον δεν είναι πια μια αφηρημένη έννοια για τη φαντασία των συγγραφέων επιστημονικής φαντασίας. Είναι κάτι που ήδη σχεδιάζεται μέσα στα εργαστήρια και τα πανεπιστήμια. Στο πλαίσιο της 50ής επετείου της εμβληματικής ραδιοφωνικής εκπομπής «Quirks & Quarks» του CBC, έξι Καναδοί επιστήμονες ανέλαβαν να φανταστούν πώς θα είναι ο κόσμος μας το 2075 — και οι απαντήσεις τους σκιαγραφούν μια νέα εποχή: από αγροτική και ενεργειακή επανάσταση έως την πλήρη ενοποίηση του ανθρώπου με τις μηχανές.
Ο Ίβαν Φρέιζερ, διευθυντής του Arrell Food Institute στο Πανεπιστήμιο του Guelph, θεωρεί ότι η μεγαλύτερη πρόκληση της επόμενης γενιάς θα είναι η διατροφή 10 δισεκατομμυρίων ανθρώπων χωρίς να καταστραφεί ο πλανήτης. Μετά από δεκαετίες επικέντρωσης στην παραγωγικότητα, η νέα εποχή της γεωργίας —όπως εξηγεί— θα εστιάζει στη βιωσιμότητα, τη διατροφή και την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή.
Η τεχνολογία ήδη αλλάζει τη γη: drones σαρώνουν τα χωράφια για ζιζάνια και ψεκάζουν ελάχιστες ποσότητες φυτοφαρμάκων, μειώνοντας τη ρύπανση. Νέα λιπάσματα βασίζονται σε μικροοργανισμούς που βοηθούν τα φυτά να παράγουν το δικό τους άζωτο, μειώνοντας δραστικά την ανάγκη για ενεργοβόρα βιομηχανική παραγωγή.
Η μεγαλύτερη καινοτομία, όμως, έρχεται από τα εργαστήρια: η λεγόμενη «ακριβής ζύμωση» (precision fermentation). Μέσω γενετικά τροποποιημένων μικροβίων, οι επιστήμονες μπορούν να δημιουργούν πρωτεΐνες όπως το γάλα, το λίπος του χοίρου ή τη λακτόζη — με ελάχιστη χρήση γης και νερού. Ο Φρέιζερ πιστεύει πως αυτό θα επιτρέψει ένα νέο μοντέλο τροφικής ασφάλειας, πιο οικολογικό και πιο ανθεκτικό στις κρίσεις.
Ο ρεαλισμός της κλιματικής ελπίδας
Η Λόρα Τόζερ, καθηγήτρια περιβαλλοντικών σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Τορόντο, απορρίπτει τα σενάρια «οικολογικής αποκάλυψης». Υποστηρίζει ότι τα μέσα για να περιοριστεί η υπερθέρμανση του πλανήτη ήδη υπάρχουν: αιολική, ηλιακή και καθαρή ενέργεια, αρκεί να συνδεθούν με ένα εκσυγχρονισμένο ηλεκτρικό δίκτυο που θα υποστηρίζει αποκεντρωμένη, πράσινη παραγωγή.
Η Τόζερ φαντάζεται έναν Καναδά όπου κάθε σπίτι —από απομονωμένες φάρμες μέχρι αστικά συγκροτήματα— θα διαθέτει ενεργειακή αυτάρκεια μέσω φωτοβολταϊκών και αποθηκευτικών συστημάτων. Το μέλλον της μάχης κατά της κλιματικής αλλαγής, λέει, δεν είναι καταστροφή· είναι ανασχεδιασμός.
Η επόμενη επανάσταση της γενετικής
Η επιστήμη της γενετικής, που μας χάρισε την αποκωδικοποίηση του ανθρώπινου γονιδιώματος, εισέρχεται σε μια νέα εποχή. Η Γιβόν Μπομπάρντ, ερευνήτρια στο Unity Health St. Michael’s Hospital, προβλέπει ότι μέσα στις επόμενες δεκαετίες, η προσωποποιημένη ιατρική θα αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινής περίθαλψης.
Κάθε άνθρωπος θα έχει ένα γενετικό προφίλ που θα καθοδηγεί τον γιατρό σε προσαρμοσμένες θεραπείες, εξατομικευμένες δοσολογίες φαρμάκων και ακόμα και προληπτικά μέτρα για ασθένειες που δεν έχουν εκδηλωθεί. Η Μπομπάρντ ωστόσο προειδοποιεί ότι η έρευνα πρέπει να γίνει πιο συμπεριληπτική, καθώς το 80% των σημερινών γονιδιακών δεδομένων αφορά ανθρώπους ευρωπαϊκής καταγωγής. «Η γενετική πρόοδος», λέει, «πρέπει να είναι κοινό αγαθό».
Η καθηγήτρια Άνα Λουίσα Τρέχος από το Πανεπιστήμιο Western εργάζεται πάνω στα εξωσκελετικά συστήματα — φορητές ρομποτικές συσκευές που ενισχύουν τις κινήσεις του ανθρώπινου σώματος. Το μέλλον, λέει, είναι οι βιονικοί άνθρωποι.
Τα επόμενα 50 χρόνια, τα ρομποτικά μέλη θα συνδέονται με νευρωνικά εμφυτεύματα, θα «διαβάζουν» την πρόθεση της κίνησης και θα αντιδρούν με φυσικό τρόπο. Ακόμη πιο ριζοσπαστική είναι η ιδέα της: οι ίδιες οι συσκευές θα αντλούν ενέργεια από το ανθρώπινο σώμα, μετατρέποντας την κίνηση ή τη θερμότητα σε ηλεκτρισμό.
Η Τρέχος μιλά για ρούχα με ενσωματωμένους αισθητήρες που όχι μόνο θα βοηθούν την αποκατάσταση των ασθενών, αλλά θα ενισχύουν τις φυσικές τους ικανότητες — δημιουργώντας έναν «υπεράνθρωπο» που θα ξεπερνά τα βιολογικά του όρια.
Το αίνιγμα του σύμπαντος
Στον χώρο της κοσμολογίας, η Κέιτι Μακ, θεωρητική αστροφυσικός στο Perimeter Institute, θέτει το πιο θεμελιώδες ερώτημα: από τι είναι φτιαγμένο το 95% του σύμπαντος;
Το «σκοτεινό» σύμπαν —ύλη και ενέργεια που δεν μπορούμε να δούμε— παραμένει μυστήριο. Η Μακ πιστεύει ότι μέσα στις επόμενες δεκαετίες, μέσα από υπόγεια εργαστήρια και επιταχυντές σωματιδίων, οι φυσικοί θα ανακαλύψουν τη φύση της σκοτεινής ύλης. «Όταν το βρούμε», λέει, «θα αλλάξει για πάντα η κατανόησή μας για το ποιοι είμαστε στο σύμπαν».
Η τεχνητή νοημοσύνη και τα όριά της
Ο Λουκ Σταρκ, καθηγητής στο Western University, βλέπει την τεχνητή νοημοσύνη όχι ως απειλή αλλά ως αντικείμενο κοινωνικής διαπραγμάτευσης. Παρά την πρόοδο των εργαλείων όπως το ChatGPT, ο ίδιος θεωρεί απίθανο να υπάρξει πλήρως “ανθρώπινη” νοημοσύνη στα επόμενα 50 χρόνια.
Οι πραγματικές προκλήσεις, λέει, θα είναι πολιτικές και ηθικές: ποιος ελέγχει την τεχνολογία, ποιος καθορίζει τη χρήση της και ποιος ωφελείται. «Η ερώτηση δεν είναι αν η τεχνητή νοημοσύνη θα μοιάζει με άνθρωπο», τονίζει, «αλλά αν θα την κάνουμε να λειτουργεί υπέρ της κοινωνίας».
Από τα βιοεργαστήρια μέχρι τα άστρα, από τα κύτταρα μέχρι τα κυκλώματα, οι επόμενες πέντε δεκαετίες επιστήμης θα επαναπροσδιορίσουν τι σημαίνει να είσαι άνθρωπος. Αν κάτι ενώνει όλες αυτές τις προβλέψεις, είναι η κοινή τους πεποίθηση ότι η επιστήμη του μέλλοντος δεν θα αφορά μόνο την καινοτομία, αλλά και τη συλλογική ευθύνη μας απέναντι στον κόσμο που θα δημιουργήσουμε.
