Η παραίτηση του Αλέξη Τσίπρα αλλάζει τα δεδομένα σχεδόν για όλα τα κόμματα του ευρύτερου προοδευτικού χώρου. Ειδικά για τον ΣΥΡΙΖΑ, ο χρόνος και ο τρόπος με τον οποίο ο Τσίπρας θα επιλέξει να επανέλθει έχει ιδιαίτερη σημασία, γιατί καθορίζει την ύπαρξη του κόμματος από εδώ και πέρα. Αν, δηλαδή, ο πρώην πρωθυπουργός αποφασίσει πως το επόμενό του βήμα θα λειτουργήσει ως «ομπρέλα» για ήδη υπάρχοντα σχήματα ή αν θα θελήσει να δημιουργήσει κάτι εντελώς καινούργιο. Στην πρώτη περίπτωση, η παράλληλη σχέση για την οποία εμμέσως έκανε λόγο και ο Σωκράτης Φάμελλος είναι εφικτή. Στη δεύτερη, το ερώτημα είναι μάλλον διαφορετικό: Ποιος μπορεί να μπει σε αυτό το εγχείρημα και ποιος θα μείνει απέξω;
Σε αυτό το επίπεδο, εφόσον τελικά το σχήμα που αναμένεται να ιδρύσει ο Τσίπρας θα είναι όντως ξεχωριστό, ο πρώην πρωθυπουργός φαίνεται πως θέλει να αξιοποιήσει νέα, άκαυτα πρόσωπα από την κοινωνία. Οσοι θελήσουν να τον ακολουθήσουν από σημερινά στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ και της Νέας Αριστεράς θα πρέπει πρωτίστως να ακολουθήσουν το παράδειγμά του – δηλαδή σε έναν εύλογο χρόνο, ενδεχομένως λίγο πριν από τις επόμενες εκλογές, να παραιτηθούν από το βουλευτικό αξίωμά τους και να παραδώσουν την έδρα τους.
Εριξαν πόρτα
Δεν είναι μια εύκολη απόφαση. Και γίνεται ακόμα πιο δύσκολη αν σκεφτεί κανείς ότι ο Τσίπρας θέλει πρώτα να επικεντρωθεί σε πολιτικές και να βρει, υπό έναν τρόπο να «καλέσει», τα πρόσωπα αργότερα. Σε αυτό το προσκλητήριο κάποιοι έχουν ήδη ρίξει πόρτα – ειδικά τα πρώην στελέχη της Ομπρέλας, η πιο σκληροπυρηνική ομάδα μέσα στη Νέα Αριστερά, μεταξύ των οποίων συγκαταλέγονται ο Ευκλείδης Τσακαλώτος, ο Νίκος Φίλης και ο Πάνος Σκουρλέτης. Στο ίδιο μήκος κύματος είναι και μια σειρά νεότερων ηλικιακά στελεχών, αλλά και ο γραμματέας Γαβριήλ Σακελλαρίδης, που χαρακτήρισε υγιή κίνηση την απόφαση Τσίπρα, ωστόσο ξεκαθάρισε πως ο ίδιος «δεν συντάσσεται» με το σχέδιό του.
Με αστερίσκο
Πιο προσεκτικά παρατηρούν τις εξελίξεις βουλευτές της Νέας Αριστεράς που μιλούν υπέρ των συνεργασιών (Εφη Αχτσιόγλου, Δημήτρης Τζανακόπουλος, Σία Αναγνωστοπούλου κ.λπ.), αλλά και η ηγεσία του κόμματος. Υπάρχει, άλλωστε, πάντα ο αστερίσκος του βιβλίου: ποια ακριβώς περιστατικά θα εξιστορήσει ο Τσίπρας για την επομένη των πρώτων εκλογών του 2023 έως και την ανάδειξη του Στέφανου Κασσελάκη στην ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ;
Με διάθεση μεταπήδησης
Πέριξ της Κουμουνδούρου, οι γραμμές είναι πολύ πιο γκρίζες. Υπάρχουν, προφανώς, στελέχη που ξέρουν πως δεν είναι ευπρόσδεκτα σε ένα ενδεχόμενο νέο σχήμα, όπως ο Παύλος Πολάκης και ο Νίκος Παππάς, όμως υπάρχει μια σειρά στελεχών που, περισσότερο ή λιγότερο, είτε βρίσκονται σε έναν πιο στενό κύκλο συνομιλητών του Τσίπρα (όπως η Ολγα Γεροβασίλη, η Πόπη Τσαπανίδου και η Κατερίνα Νοτοπούλου) είτε θέλουν ήδη να δείχνουν διάθεση μεταπήδησης – αυτό έκανε χθες ο Συμεών Κεδίκογλου, που δήλωσε πως «δεν θα του πέσει το προσκλητήριο από τα χέρια («Δεν είμαι και δύσκολο κουίζ εγώ τι θα κάνω. Εχω εκφραστεί για αυτά τα θέματα προ καιρού σε ανύποπτη φάση» είπε). Στην ίδια φάση βρίσκεται και ο Γιώργος Καραμέρος, ενώ βουλευτές που ενδεχομένως θα μπορούσαν να ευελπιστούν σε ένα τέτοιο προσκλητήριο είναι μεταξύ άλλων ο Κώστας Μπάρκας, ο Μίλτος Ζαμπάρας, ο Χάρης Μαμουλάκης και ο Αλέξανδρος Μεϊκόπουλος. Αξίζει να σημειωθεί, πάντως, ότι κανείς εξ αυτών, όσο κοντά στον πρώην πρωθυπουργό κι αν είναι, δεν είχε ειδοποιηθεί για τον χρόνο της παραίτησής του.
Ενα κόμμα, οκτώ διασπάσεις
Από τις 10 Φεβρουαρίου 2008, όταν ο Αλέξης Τσίπρας εξελέγη πρόεδρος του ΣΥΝ, μέχρι την περασμένη Δευτέρα, όταν αποχώρησε από την Κοινοβουλευτική Ομάδα τού (μετεξελιγμένου, πια) ΣΥΡΙΖΑ, το κόμμα του πέρασε από επτά διαφορετικές διασπάσεις – κάθε μία, διαμόρφωνε καθοριστικά για την εποχή της και τη φυσιογνωμία του κόμματος που έμενε πίσω. Αν επαληθευτούν οι προβλέψεις για τις επικείμενες ανακοινώσεις του Τσίπρα, θα είναι η πρώτη φορά που το όχημα δεν ακολουθεί τον αρχηγό του, αλλά μένει παρκαρισμένο για να τον διευκολύνει να το ανταλλάξει με κάτι καινούργιο. Για να αποδειχθεί αν, όντως, ήταν το κόμμα που έφταιγε για τη διπλή ήττα του 2023.
Δημοκρατική Αριστερά (2010)
Η πρώτη διάσπαση ήρθε με την αποχώρηση της Ανανεωτικής Πτέρυγας από το 6ο συνέδριο του ΣΥΝ, λόγω της επικείμενης απόφασης μετασχηματισμού του ΣΥΡΙΖΑ σε ενιαίο φορέα και τη στροφή της ηγεσίας σε πιο ριζοσπαστικές θέσεις. Το πρώτο μέλος που γράφτηκε στη ΔΗΜΑΡ, το κόμμα που επισήμως ιδρύθηκε στις 27 Ιουνίου του 2010, ήταν ο ιστορικής ηγέτης της Ανανεωτικής Αριστεράς, Λεωνίδας Κύρκος. Στις πολωμένες εκλογές του 2012, με 6,1%, το κόμμα υπό τον Φώτη Κουβέλη μπήκε σε συγκυβέρνηση με τη ΝΔ και το ΠΑΣΟΚ. Εν μέσω της κρίσης λέγεται πως ο πρόεδρος του κόμματος ζητούσε από τους συντρόφους του να κλείνουν τα παράθυρα στην Αγίου Κωνσταντίνου στις πορείες, για να μην ακούει τα συνθήματα των πρώην συντρόφων του. Η ΔΗΜΑΡ αποχώρησε από τη συγκυβέρνηση με αφορμή το κλείσιμο της ΕΡΤ, δεν κατάφερε ποτέ ξανά να βρει βηματισμό. Με νέο πρόεδρο τον Θανάση Θεοχαρόπουλο, συνεργάστηκε με το ΠΑΣΟΚ – όταν ο Θεοχαρόπουλος αποφάσισε να ψηφίσει τη Συμφωνία των Πρεσπών, το κόμμα διασπάστηκε και πάλι. Η σφραγίδα του, μαζί με τον πρόεδρό του, βρέθηκε στον ΣΥΡΙΖΑ. Η λειτουργία του ανεστάλη επισήμως το 2022. Τα γραφεία της Αγίου Κωνσταντίνου δεν έχουν πια στην πρόσοψη ούτε μισό ίχνος από την παρουσία του.
Μέτωπο Αλληλεγγύης και Ανατροπής – Σχέδιο Β (2010)
Η αλλαγή σκυτάλης στον ΣΥΝ, από τον Αλέκο Αλαβάνο στον Αλέξη Τσίπρα, δεν εξελίχθηκε βελούδινα. Οταν, τον Φεβρουάριο του 2010, ο Αλαβάνος αποφάσισε να διεκδικήσει την Περιφέρεια Αττικής στις αυτοδιοικητικές του 2013 – μέσα από την πολιτική πλατφόρμα Μέτωπο Αλληλεγγύης και Ανατροπής -, η Κουμουνδούρου είδε στην απόφασή του μια διασπαστική κίνηση, καθώς είχε πάρει την απόφαση να στηρίξει τον εργατολόγο Αλέξη Μητρόπουλο. Οι διαπραγματεύσεις μεταξύ των δύο πλευρών κράτησαν αρκετούς μήνες, μέχρι ο Τσίπρας, από το βήμα της Κεντρικής Επιτροπής του ΣΥΝ να επιτεθεί ανοιχτά στον Αλαβάνο, γεγονός που σήμανε και συμβολικά το τέλος της σχέσης τους. Το «Σχέδιο Β», ο μετασχηματισμός του ΜΑΑ, κατέβηκε αυτόνομα στις ευρωεκλογές του 2014, ενώ αργότερα μπήκε σε συνεργασία με την ΑΝΤΑΡΣΥΑ και τη Λαϊκή Ενότητα. Είναι αδρανοποιημένο από το 2018.
Λαϊκή Ενότητα (2015)
Η υπερψήφιση του τρίτου μνημονίου από τη συγκυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ, τον Αύγουστο του 2015, βρήκε απέναντι προβεβλημένα στελέχη, ακόμα και εν ενεργεία υπουργούς. Με την παραίτηση της κυβέρνησης και τη δρομολόγηση εκλογών, 25 εξ αυτών των στελεχών ανεξαρτητοποιήθηκαν και συγκρότησαν δική τους κοινοβουλευτική ομάδα – σε αυτή την κίνηση πρωτοστάτησε ο Παναγιώτης Λαφαζάνης, μέχρι τότε υπουργός Ανασυγκρότησης, μαζί με τον Δημήτρη Στρατούλη, τον Κώστα Ησυχο και τον Στάθη Λεουτσάκο. Η Λαϊκή Ενότητα ιδρύθηκε μέσα σε λίγες μέρες και κατέβηκε στις εκλογές του Σεπτεμβρίου, ωστόσο με 2,8% δεν κατάφερε να μπει στη Βουλή. Επειτα από μια σειρά αποχωρήσεων και δύο αλλαγές στην ηγεσία (από το 2019 υπό τον Δημήτρη Στρατούλη και τη Μαριάνα Τσίχλη), η ΛΑΕ κατέβηκε στις εκλογές με το ΜέΡΑ25. Το 2023, ο Λαφαζάνης ίδρυσε το Δημοκρατικό Κίνημα Εθνικής Απελευθέρωσης (ΔΗΚΕΑ).
Πλεύση Ελευθερίας (2016)
Μετά τη διάσπαση του 2015, η Ζωή Κωνσταντοπούλου συμμετείχε στα ψηφοδέλτια της ΛΑΕ. Επειτα από αρκετές διαφωνίες, ωστόσο, τον Απρίλιο του 2016 ανακοίνωσε την ίδρυση της Πλεύσης Ελευθερίας, με την ιδρυτική της διακήρυξη να κατατίθεται στον Αρειο Πάγο την πρώτη επέτειο από το δημοψήφισμα της 5ης Ιουλίου. Τα ποσοστά του κόμματος το κρατούσαν εκτός Βουλής και Ευρωβουλής στις επόμενες αναμετρήσεις, όμως το rebranding της ίδιας της Κωνσταντοπούλου και η διαχείριση μιας σειράς κοινωνικών ζητημάτων την έβαλαν στο Κοινοβούλιο το 2023. Δημοσκοπικά, μετά την αναζωπύρωση της δυσαρέσκειας λόγω Τεμπών, έφτασε μέχρι και στη δεύτερη θέση.
ΜέΡΑ25 (2018)
Το Μέτωπο Ευρωπαϊκής Ρεαλιστικής Ανυπακοής (ΜέΡΑ25), που ιδρύθηκε από τον πρώην υπουργό Οικονομικών Γιάνη Βαρουφάκη, παρουσιάστηκε ως μια συμμαχία «αριστερών, πράσινων και φιλελευθέρων», με αναφορά στον ίδιο τον Βαρουφάκη και στο πρώτο εξάμηνο του 2015. Το 2019, με ποσοστό 3,4%, κατάφερε να εκλέξει εννέα βουλευτές, όμως το 2023 έμεινε εκτός Βουλής και στις δύο αναμετρήσεις – το αν μπαίνει ή όχι «έπαιζε» σε όλες τις δημοσκοπήσεις που έγιναν εκείνη την περίοδο και για λόγους πρακτικούς, γιατί άλλαζε τον διαμοιρασμό των εδρών των υπολοίπων.
Νέα Αριστερά (2023)
Αυτή είναι ίσως η διάσπαση του ΣΥΡΙΖΑ για την οποία έχει αφιερωθεί ο περισσότερος τηλεοπτικός χρόνος. Μετά το αποτέλεσμα των εθνικών εκλογών, την παραίτηση του Αλέξη Τσίπρα και την ήττα της Εφης Αχτσιόγλου, η συνύπαρξη των στελεχών που τη στήριξαν με την ομάδα του Στέφανου Κασσελάκη γινόταν όλο και πιο δύσκολη. Οι εσωκομματικές τάσεις «Ομπρέλα» και «6+6» ανέβαζαν διαρκώς τους τόνους απέναντι στη στρατηγική της ηγεσίας, την ώρα που η Κουμουνδούρου τούς καταλόγιζε εσωστρέφεια και προσπάθεια αποσταθεροποίησης του εκλεγμένου προέδρου. Η σύγκρουση για την κατεύθυνση του κόμματος σε μια συνεδρίαση της Κεντρικής Επιτροπής, με σκληρές εκφράσεις εκατέρωθεν, έφερε την αποχώρηση από την ΚΟ 11 βουλευτών – σχεδόν όλοι πρώην υπουργοί και υφυπουργοί του ΣΥΡΙΖΑ – και μαζικές αποχωρήσεις (και) ιστορικών στελεχών από τις οργανώσεις. Η Νέα Αριστερά, που ιδρύθηκε πρώτα στη Βουλή και έπειτα σε συνέδριο, με επικεφαλής τον Αλέξη Χαρίτση και γραμματέα τον Γαβριήλ Σακελλαρίδη, δεν κατάφερε να εκλέξει ευρωβουλευτή το 2024 και σήμερα μιλάει για την ανάγκη συνεργασιών – χωρίς όμως να συμφωνούν όλα τα μέλη της σε συμπόρευση με τον ΣΥΡΙΖΑ ή με τον Τσίπρα.
Κόσμος (2024)
Τον Νοέμβριο του 2023 και ο ευρωβουλευτής Πέτρος Κόκκαλης αποχώρησε από τον ΣΥΡΙΖΑ, προσχωρώντας και σε επίπεδο Ευρωκοινοβουλίου, από την Αριστερά στους Πρασίνους. Η κίνηση πολιτών «Κόσμος», με την οποία πήγε στον ΣΥΡΙΖΑ ως συνεργαζόμενος το 2019, έγινε κόμμα τον Φεβρουάριο του 2024, με τον ίδιο, τη Μαρία Βασιλάκου και τον Λευτέρη Παπαγιαννάκη να αποτελούν την πρώτη διοικούσα επιτροπή. Στις ευρωεκλογές του 2024, έλαβε 1,08% – σήμερα, το κόμμα έχει ανοιχτούς διαύλους επικοινωνίας με όλες τις κεντροαριστερές δυνάμεις.
Κίνημα Δημοκρατίας (2024)
Τον Νοέμβριο του 2024, σχεδόν έναν χρόνο από την εκλογή του στην ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ και στον απόηχο μιας μεγάλης εσωκομματικής κρίσης, που είχε ως αποτέλεσμα την καθαίρεσή του, ο Στέφανος Κασσελάκης αποχωρεί από το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης – καταγγέλλοντας την πρόταση δυσπιστίας εναντίον του και το γεγονός ότι δεν μπορούσε να συμμετάσχει στη διαδικασία εκλογής. Την ιδρυτική διακήρυξη υπέγραψαν πέντε βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ που ανεξαρτητοποιήθηκαν (Θεοδώρα Τζάκρη, Κυριακή Μάλαμα, Ραλλία Χρηστίδου, Αλέκος Αυλωνίτης, Γιώτα Πούλου), ενώ άλλοι, που προχώρησαν επίσης σε ανεξαρτητοποίηση, κράτησαν τις αποστάσεις τους από το νέο σχήμα – δύο εξ αυτών αργότερα εντάχθηκαν στο ΠΑΣΟΚ. Μπορεί στο Κίνημα Δημοκρατίας να μην κατάφεραν να φτιάξουν νέα ΚΟ, όμως στέρησαν από τον ΣΥΡΙΖΑ την κοινοβουλευτική θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης.
