Σε µια εποχή συνεχών ειδοποιήσεων (notifications) από κινητά και social media, η δυνατότητα να συγκεντρωθεί κανείς σε µια απαιτητική πνευµατική εργασία φαντάζει σχεδόν πολυτέλεια. Ο καθηγητής Πληροφορικής στο Πανεπιστήμιο Τζόρτζταουν, Καλ Νιούπορτ, στο βιβλίο του Deep Work: Rules for Focused Success in a Distracted World, περιγράφει ακριβώς αυτή την ικανότητα ως το πιο πολύτιµο – και ταυτόχρονα το πιο σπάνιο – επαγγελµατικό προσόν του 21ου αιώνα. Και έχει απόλυτο δίκιο. Ο Νιούπορτ ορίζει ως «συγκεντρωµένη εργασία/deep work» την ικανότητα να επικεντρώνεσαι χωρίς περισπασµούς σε γνωστικά απαιτητικές εργασίες. Πρόκειται για την κατάσταση στην οποία το µυαλό παράγει υψηλής ποιότητας σκέψη, πρωτότυπες ιδέες και λύσεις που δεν µπορούν να προκύψουν µέσα στον «θόρυβο» συνεχών περισπασµών.
Αντιπαραβάλλοντάς το µε το deep work, ο Νιούπορτ αναφέρεται επίσης και στο shallow work– τις µικρές, επιφανειακές ασχολίες όπως τις απαντήσεις σε e-mails, τα meetings ρουτίνας και το συνεχές σκρολάρισµα στα κοινωνικά δίκτυα. Καθηµερινές (και αναπόφευκτες) ασχολίες όλων µας οι οποίες όµως σπάνια είναι δηµιουργικές. Στην οικονοµία της γνώσης (information economy), η αξία δηµιουργείται από ανθρώπους που µπορούν να µάθουν γρήγορα πολύπλοκες δεξιότητες και να παράγουν υψηλού επιπέδου αποτελέσµατα. Το deep work είναι η «µηχανή παραγωγής» αυτής της αξίας.
Ερευνητές, συγγραφείς, δικηγόροι, δικαστές, επιστήµονες, ιατροί, προγραµµατιστές, φοιτητές, αλλά και επαγγελµατίες σε κάθε κλάδο, χρειάζονται συγκέντρωση για να ολοκληρώσουν επιτυχώς ορισµένες εργασίες και για να ξεχωρίσουν. Συνεπώς, οι εταιρείες που καλλιεργούν κουλτούρα deep work θα έχουν σαφές πλεονέκτηµα έναντι εκείνων που υποκύπτουν στον κατακερµατισµό της προσοχής των εργαζοµένων τους. Ωστόσο, στην πράξη, πολλοί επαγγελµατίες και πολλές εταιρείες κινούνται στην ακριβώς αντίθετη κατεύθυνση. Open space χώροι εργασίας χωρίς δυνατότητα απερίσπαστης εργασίας, συνεχείς συσκέψεις για θέµατα που θα λύνονταν και µέσω email, smartphones που δεν σταµατούν να χτυπούν, κοινωνικά δίκτυα που απορροφούν χρόνο και ενέργεια. Το αποτέλεσµα; Το deep work υποχωρεί, ενώ το «επιφανειακό multitasking» γίνεται κανόνας. Εχοντας την τιµή και την τύχη να έρχοµαι σε επαφή µε εκατοντάδες φοιτητές κάθε χρόνο, ως επίκουρος καθηγητής στη Νοµική Σχολή του ΑΠΘ, παρατηρώ ότι για τη νέα γενιά η οποία µεγάλωσε περικυκλωµένη από περισπασµούς (τύπου TikTok), το deep work είναι (ευλόγως) ακόµα δυσκολότερο.
Τι µπορούµε να κάνουµε για αυτό; Το πρόβληµα αυτό δεν είναι µη αναστρέψιµο. Ορισµένες λύσεις θα µπορούσαν να είναι οι εξής. Πρώτον, να σταµατήσουµε να διακόπτουµε ό,τι κάνουµε για να απαντάµε ακαριαία σε όλα τα emails, εφόσον δεν είναι επείγοντα. Σπάνια θα θεωρηθούµε αµελείς αν το πράξουµε. Δεύτερον, να «µπλοκάρουµε» µερικές ώρες κάθε εβδοµάδα στο ηµερολόγιό µας (όπως κάνουµε για meetings) τα οποία θα ξέρουµε ότι µπορούµε να τα αφιερώσουµε σε projects τα οποία έχουµε αναλάβει και απαιτούν έντονη συγκέντρωση. Για παράδειγµα, για έναν δικηγόρο αυτές οι ώρες deep work απαιτούνται για τη σύνταξη ενός δικογράφου, για έναν γιατρό για τη µελέτη νέας επιστηµονικής βιβλιογραφίας σχετικά µε νοσήµατα τα οποία αντιµετωπίζει, για έναν υπεύθυνο marketing για να καταστρώσει τη στρατηγική για έναν νέο πελάτη κ.λπ.
Κλείνοντας, πρέπει να συνειδητοποιήσουµε ότι σε έναν κόσµο όπου η προσοχή θεωρείται «το νέο πετρέλαιο», όποιος κατακτήσει την ικανότητα βαθιάς συγκέντρωσης για ώρες θα έχει σηµαντικό πλεονέκτηµα.
Ο Δηµήτρης Κυριαζής είναι δικηγόρος Αθηνών παρ’ Αρείω Πάγω («Kyriazis Law Offices») και επ. καθηγητής της Νοµικής Σχολής ΑΠΘ
