«Ολα τα χωριά εδώ συνήθως έχουν παρατσούκλια. Και για το δικό μας είναι “χιονάδες”», λέει στα «ΝΕΑ» ο Γιώργος Φραγκιαδάκης, πρόεδρος του Πολιτιστικού Συλλόγου Κάτω Ασιτών «Το Γοργολαΐνι». Οπως εξηγεί, στο χωριό του, τις Κάτω Ασίτες, κοντά στο Ηράκλειο, οι κάτοικοι ήδη από τα χρόνια της Τουρκοκρατίας (κατά κάποιους και παλαιότερα) ασκούσαν ένα μοναδικό εποχικό επάγγελμα, αυτό του «χιονά»: μάζευαν δηλαδή το χιόνι από το βουνό και το πουλούσαν. Το επάγγελμα του χιονά γνώρισε μεγάλη άνθηση, όπως αναφέρει ο Γιάννης Τσερεβελάκης στο βιβλίο «Μνήμης Ανάπλους», κυρίως τον 19ο και τον 20ό αιώνα – μέχρι και τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο: «Το χιόνι εκείνες τις εποχές ήταν περιζήτητο και φυσικά είδος πολυτελείας, οπότε άφηνε χρήματα. Συνήθως το αγόραζαν ιδιοκτήτες μαγειρείων για να συντηρούν τα τρόφιμά τους και να παγώνουν το νερό, ψαράδες για να κρατούν φρέσκα τα ψάρια τους, ζαχαροπλαστεία για να έχουν βάση για το παγωτό τους αλλά και ιδιώτες. Επίσης χιόνι έπαιρνε και το Πανάνειο το οποίο έβαζαν οι νοσοκόμες σε παγοκύστες σε περιπτώσεις πυρετού». Το επάγγελμα με τη χρήση των ηλεκτρικών ψυγείων άρχισε σιγά σιγά να φθίνει. Αποτελεί, όμως, μέρος της πολιτιστικής κληρονομιάς του χωριού – γι’ αυτό και ο Πολιτιστικός Σύλλογος Κάτω Ασιτών στις αρχές Σεπτεμβρίου αναβίωσε τη γιορτή του χιονά και έστησε ένα πανηγύρι στην αυλή του σχολείου του χωριού, κερνώντας τους πάντες κανελάδα με χιόνι από το βουνό!
Παγωμένη κανελάδα
Να σημειώσουμε ότι η κανελάδα με χιόνι από τον Ψηλορείτη ήταν ένα από τα πιο χαρακτηριστικά και παραδοσιακά αναψυκτικά στην Κρήτη τις εποχές που δεν υπήρχαν ή δεν ήταν πολύ διαδεδομένα τα ψυγεία. Λέγεται, μάλιστα, πως οι υπαίθριοι πωλητές προσπαθούσαν να προσελκύσουν τους πελάτες σκαρώνοντας αυτοσχέδιες μαντινάδες. Καμιά φορά, δε, πρόσθεταν στο ποτό και λίγη ρακή. Ακόμα και σήμερα, μπορεί να συναντήσει κανείς πωλητές με χιόνι από το βουνό στα τοπικά παζάρια, όπως είναι η αγορά των Μοιρών.
Μα είναι δυνατόν μέσα στο καλοκαίρι και δη εν μέσω κλιματικής κρίσης να υπάρχει χιόνι; Ο Γιώργος Φραγκιαδάκης εξηγεί πως στους τάφκους στο Κουδούνι, μία από τις κορυφές του Ψηλορείτη, το χιόνι δεν λιώνει ποτέ. Και εξηγεί το γιατί: «Ο τάφκος είναι μια βαθιά κοιλότητα με στενές εισόδους, μια κάθετη τρύπα στο βουνό με μεγάλο βάθος – κατεβαίνει κανείς μόνο με σκοινιά. Οταν χιονίζει ο αέρας στοιβάζει εκεί κάτω το χιόνι. Επειδή δεν το βλέπει ο ήλιος και εκεί η θερμοκρασία είναι πολύ χαμηλή, σαν ψυγείο, συντηρείται όλο τον χρόνο, αν δεν κάνει έντονες βροχές». Ο ίδιος μαζί με άλλα τέσσερα μέλη του συλλόγου κατέβηκαν φέτος σε έναν τάφκο βάθους 15-20 μέτρων. Παρά τις προβλέψεις αρκετών απαισιόδοξων συγχωριανών τους, βρήκαν χιόνι, το μάζεψαν, το ανέβασαν με τα σκοινιά, το στοίβαξαν σε φορητό ψυγείο και το μετέφεραν στο χωριό – αυτό «δρόσισε» την παραδοσιακή κανελάδα με την οποία κέρασαν τον κόσμο. «Ηταν μια μοναδική εμπειρία, δεν την ξεχνάς ποτέ», λέει περιγράφοντας την όλη… επιχείρηση. Ξεκίνησαν απόγευμα μετά τη δουλειά τους και έπειτα από περπάτημα μιάμισης ώρας έφτασαν στην εκκλησία των Αγίων Πάντων όπου και διανυκτέρευσαν. Νωρίς το πρωί πήγαν στους τάφκους και το απόγευμα επέστρεψαν στο χωριό. «Στο πανηγύρι όλοι γευτήκανε το χιόνι κι ας ήτανε και λίγο», λέει. Σκοπεύουν μάλιστα να το επαναλάβουν και του χρόνου.
