Στα πλαίσια μιας έντονης γεωπολιτικής ατμόσφαιρας, η Ρωσία και η Λευκορωσία ξεκίνησαν από τις 12 Σεπτεμβρίου τις στρατηγικές κοινές ασκήσεις «Ζάπατ-2025», πραγματοποιώντας τις δραστηριότητες τόσο σε στρατιωτικά πεδία της Λευκορωσίας και της Ρωσίας, όσο και σε θαλάσσιες ζώνες της Βαλτικής και της Θάλασσας του Μπάρεντς. Η έναρξη των ασκήσεων έρχεται σε μια περίοδο αυξημένων εντάσεων με την Πολωνία και το ΝΑΤΟ, και μετά από πρόσφατες παραβιάσεις του πολωνικού εναέριου χώρου με ρωσικά drones.
Η Λευκορωσία, που αποτελεί βασικό σύμμαχο της Ρωσίας στον πόλεμο στην Ουκρανία, υπέγραψε στα τέλη του 2024 συμφωνία ασφάλειας με το Κρεμλίνο, ανοίγοντας το δρόμο για πιθανή ανάπτυξη υπερσύγχρονων ρωσικών πυραύλων Oréshnik στη γειτονική της επικράτεια. Οι πύραυλοι αυτοί, με μεσαίο βεληνεκές και δυνατότητα μεταφοράς πυρηνικών κεφαλών, μπορούν να πλήξουν στόχους σε μεγάλες αποστάσεις με εξαιρετική ακρίβεια, ενισχύοντας σημαντικά το αποτρεπτικό δυναμικό της περιοχής.
Η στρατιωτική άσκηση, που θα διαρκέσει έως τις 16 Σεπτεμβρίου, περιλαμβάνει και προσομοιώσεις πυρηνικών επιθέσεων, γεγονός που προκαλεί μεγάλη ανησυχία στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες. Οι ίδιες οι αρχές της Ρωσίας και της Λευκορωσίας όμως διαβεβαιώνουν ότι δεν πρόκειται για απειλή έναντι άλλων κρατών, καθώς θεωρούν πως η επέκταση του ΝΑΤΟ προς τα ανατολικά αποτελεί τη βασική πρόκληση και απειλή για την ασφάλειά τους.
Η περιοχή της άσκησης περιλαμβάνει περιοχές κοντά στα σύνορα με την Πολωνία, μόλις 450 χιλιόμετρα μακριά, όπου η κυβέρνηση της Βαρσοβίας έχει ήδη κλείσει τα σύνορα με τη Λευκορωσία και έχει μεταφέρει σημαντικές στρατιωτικές δυνάμεις, ενώ η Εσθονία και η Λετονία έχουν περιορίσει τον εναέριο χώρο τους κατά μήκος των συνόρων τους με τη Ρωσία.
Ο πρωθυπουργός της Πολωνίας, Ντόναλντ Τούσκ, κατήγγειλε ότι οι ασκήσεις «Ζάπατ-2025» περιλαμβάνουν σενάρια κατάληψης του στρατηγικού «διαδρόμου Σουβάλκι», που συνδέει τη Βαλτική με την Πολωνία και αποτελεί κρίσιμο σημείο για τη γεωστρατηγική ισορροπία της περιοχής. Από την πλευρά της, η Λευκορωσία έχει προειδοποιήσει πως θα αντιδράσει σε οποιαδήποτε πρόκληση κατά τη διάρκεια των ασκήσεων, υπογραμμίζοντας ότι παρακολουθεί στενά τις στρατιωτικές δραστηριότητες κοντά στα σύνορά της.
Παρά τις ανησυχίες, το ΝΑΤΟ εμφανίζεται μετριοπαθές στις πρώτες του δηλώσεις, σημειώνοντας πως δεν θεωρεί «άμεση απειλή» τις ασκήσεις αλλά καλεί Μόσχα και Μινσκ να δράσουν με διαφάνεια και προβλεψιμότητα, σεβόμενα τις διεθνείς δεσμεύσεις τους. Ωστόσο, οι δυτικές δυνάμεις παραμένουν επιφυλακτικές, υπενθυμίζοντας ότι το Κρεμλίνο συχνά αξιοποιεί τέτοιες ασκήσεις για να ασκήσει πίεση και να εφαρμόσει πολιτικές εκφοβισμού.
Οι στρατιωτικές δραστηριότητες «Ζάπατ-2025» προσθέτουν νέα ένταση σε μια ήδη εύθραυστη περιφερειακή ασφάλεια, δείχνοντας πως η αντιπαράθεση ανατολής-δύσης παραμένει έντονη. Η παρουσία σύγχρονων όπλων και οι προσομοιώσεις πυρηνικών επιθέσεων ανεβάζουν το θερμόμετρο, δημιουργώντας αβεβαιότητα για το μέλλον της δυτικο-ρωσικής σχέσης και την ευρωπαϊκή ασφάλεια συνολικά.
Η εξέλιξη αυτή ενισχύει την ανάγκη για διπλωματικές προσπάθειες αποκλιμάκωσης, αλλά και για αυξημένη επαγρύπνηση από την πλευρά των ευρωπαϊκών και νατοϊκών δυνάμεων, σε μια περίοδο που τα σύνορα και οι γεωπολιτικές ισορροπίες βρίσκονται σε λεπτή ισορροπία.
Η πορεία των ασκήσεων και οι αντιδράσεις των εμπλεκόμενων μερών αναμένονται με ιδιαίτερο ενδιαφέρον το επόμενο διάστημα, με το βλέμμα στραμμένο στο πώς αυτές οι κινήσεις θα επηρεάσουν τις δυναμικές ασφαλείας στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Ευρώπης.
