Θα πάμε σε πόλεμο με την Τουρκία για την πόντιση του καλωδίου στην περιοχή Κάσου; Το ερώτημα δεν είναι κινδυνολογικό. Η κυβέρνηση φέρεται αποφασισμένη να προχωρήσει στην πόντιση του καλωδίου ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδας – Κύπρου (Ισραήλ-GSI) τερματίζοντας έτσι την ηλεκτρική απομόνωση της Μεγαλονήσου από την υπόλοιπη Ευρώπη. Άν και η Κύπρος η ίδια δεν φαίνεται να είναι ιδιαίτερα ενθουσιασμένη από το καλώδιο. Μάλλον το αντίθετο. Ενώ η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία ερευνά τη χρηματοδότηση του έργου από την ΕΕ. Και η Τουρκία αντιδρά. Στην πρόσφατη δήλωσή του ο υπουργός Εξωτερικών Χακάν Φιντάν «συμβούλευσε» απειλητικά να «μην ανοίξουμε την πόρτα σε κρίσεις με γεωστρατηγικό κόστος». Το μήνυμα είναι σαφές. Η πόντιση του καλωδίου είναι βέβαια μια καθ’ όλα νόμιμη ενέργεια σύμφωνα με τη Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας (άρθ. 79 UNCLOS). Το ζήτημα όμως είναι ότι η Τουρκία εγείρει ενστάσεις με αναφορά στην (έκνομη) τουρκολιβυκή οριοθέτηση και νόμιμη (μερική) Ελλάδας – Αιγύπτου (την οποία όμως η Τουρκία δεν αποδέχεται ως νόμιμη). Θα επιχειρήσει επομένως να σταματήσει τη διαδικασία και τις εργασίες για την πόντιση του καλωδίου όπως έκανε τον Ιούλιο 2024 στέλνοντας τα πολεμικά πλοία στην επίμαχη περιοχή Κάσου – Καρπάθου; Και εάν ναι, πώς θα αντιδράσει η Ελλάδα;
Βάσει των δεδομένων και εάν το έργο τελικά προχωρήσει (και πολλά θα εξαρτηθούν από τις εξελίξεις, όπως η τελική στάση Κύπρου, τα οικόπεδα νοτίως της Κρήτης κ.λπ.) τα διαφαινόμενα σενάρια στα όρια γκρημνοβασίας (brinkmanship) συνοψίζονται:
1. Το πρώτο λέει ότι η Τουρκία στοχεύει πράγματι να σταματήσει την πόντιση (χωρίς την προηγούμενη άδεια, σύμπραξή της) και ως εκ τούτου θα φτάσει στα άκρα με τη χρήση της πολεμικής/ναυτικής της ισχύος. Στην περίπτωση αυτή η Ελλάδα φέρεται αποφασισμένη να υπερασπιστεί με κάθε τρόπο πραγματικά ή δυνητικά κυριαρχικά της δικαιώματα. Σειρά δημοσιευμάτων στον Τύπο παραθέτουν σχεδιασμούς/διάταξη ναυτικών και άλλων δυνάμεων ως εάν η σύγκρουση να είναι αναπόφευκτη και επικείμενη.
2. Το δεύτερο σενάριο λέει ότι η Τουρκία κινητοποιεί μεν τις δυνάμεις της προκειμένου να αναδείξει την παρουσία της στην επίμαχη θαλάσσια περιοχή και να δηλώσει τα «διεκδικούμενα δικαιώματά της» αλλά με ελεγχόμενες, συγκρατημένες ενέργειες που θα αποφεύγουν την οποιαδήποτε κλιμάκωση προς σύγκρουση. Με το καλώδιο να ποντίζεται κανονικά.
3. Το τρίτο σενάριο προβλέπει να επικρατήσει μεταξύ των δύο χωρών «ορθολογισμός διλήμματος των φυλακισμένων». Στη συνάντηση λ.χ. Μητσοτάκη – Ερντογάν στη Ν. Υόρκη να υπάρξει επαναβεβαίωση του γράμματος και πνεύματος της Διακήρυξης των Αθηνών (Δεκέμβριος 2023) για αποφυγή δηλώσεων, ενεργειών, πρωτοβουλιών που θα μπορούσαν να υπονομεύσουν τη διαδικασία προσέγγισης των δύο χωρών («ήρεμα νερά»). Και με αμοιβαία «κατανόηση» (understanding) διευθέτηση του θέματος του καλωδίου χωρίς να θίγονται θέσεις και αντιλήψεις εκατέρωθεν.
4. Και τέλος να υπάρξει ολική εγκατάλειψη του έργου με απόφαση της κυπριακής κυβέρνησης, ο υπουργός Οικονομικών της οποίας το χαρακτήρισε «μη βιώσιμο και μη υλοποιήσιμο». Και επομένως ούτε καλώδιο ούτε… πόλεμος (το πιθανότερο σενάριο- φιάσκο).
Υπάρχει βέβαια και μια άλλη διάσταση γύρω από το καλώδιο/διασύνδεση της Κύπρου. Πρόκειται για έργο ενωσιακού ενδιαφέροντος που χρηματοδοτείται με 650 εκ. ευρώ από τον προϋπολογισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ). Η υλοποίησή του επομένως θα έπρεπε να προστατεύεται (και) από την ίδια την Ευρωπαϊκή Ένωση. Αλλά δεν προστατεύεται καθώς ούτε η Ένωση ούτε η Ελλάδα είχαν προνοήσει να δημιουργήσουν την δύναμη κρούσης/ταχείας επέμβασης Αν. Μεσογείου για την προστασία κυριαρχίας και κυριαρχικών δικαιωμάτων ΕΕ και κρατών μελών (όπως είχαμε εισηγηθεί στις σελίδες αυτές).
Ο Π.Κ. Ιωακειμίδης είναι ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ), πρώην πρεσβευτής – σύμβουλος του ΥΠΕΞ και μέλος της συμβουλευτικής επιτροπής του ΕΛΙΑΜΕΠ
