Μια συγκινητική ιστορία πολιτιστικής αποκατάστασης ήρθε στο φως τις τελευταίες μέρες, με πρωταγωνιστή τον Ενρίκο Τόστι-Κρότσε, 77 ετών, μηχανολόγο μηχανικό που ζει στη Βιγιαρρίκα της Χιλής. Για δεκαετίες, στην τραπεζαρία του σπιτιού του βρισκόταν, σαν απλό διακοσμητικό, ένα μικρό μαρμάρινο κομμάτι διακοσμημένο με λωτούς – στην πραγματικότητα, τμήμα του Εκατόμπεδου, του πρώτου μεγάλου ναού της Ακρόπολης που χτίστηκε τον 6ο αιώνα π.Χ.
Το κομμάτι είχε βρεθεί στα χέρια της οικογένειας από τον πατέρα του Ενρίκο, αξιωματικό του ιταλικού ναυτικού, ο οποίος το πήρε από την Ακρόπολη τη δεκαετία του ’30, σε μια εποχή που η αρχαιοκαπηλία και η απουσία αυστηρών κανονισμών επέτρεπαν τέτοιες πρακτικές. Ο ίδιος, αργότερα, μετανάστευσε στη Χιλή, παίρνοντας μαζί του το θραύσμα. Για την οικογένεια, το μάρμαρο ήταν απλώς «ένα ακόμη κειμήλιο», με τον Ενρίκο να το δείχνει συχνά σε φίλους και επισκέπτες ως περίεργο οικογενειακό απόκτημα.
Όλα άλλαξαν όταν άκουσε σε μια ραδιοφωνική εκπομπή ότι η Ελλάδα ζητά την επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα από τη Βρετανία. «Σκέφτηκα: έχω κι εγώ ένα κομμάτι. Ήρθε η ώρα να το επιστρέψω», εξήγησε στην εφημερίδα El País. Έτσι, επικοινώνησε με την ελληνική πρεσβεία στη Χιλή, στέλνοντας φωτογραφίες και διαστάσεις. Το αντικείμενο αποδείχθηκε αυθεντικό και ιδιαίτερα σημαντικό: προερχόταν από τη μαρμάρινη υδρορροή του Εκατόμπεδου, διακοσμημένη με παλαμέτες και λωτούς.
Η επικεφαλής της Ελληνικής Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, Ολυμπία Βικάτου, τον ευχαρίστησε σε προσωπική επιστολή, υπογραμμίζοντας ότι το αντικείμενο προέρχεται από «ένα μοναδικό μνημειακό σύνολο που έχει υποφέρει από συστηματικές λεηλασίες». Η συμβολή του Τόστι-Κρότσε δεν ήταν μόνο πράξη προσωπικής τιμής, αλλά και παράδειγμα για το πώς ιδιώτες σε όλο τον κόσμο μπορούν να συμβάλουν στην επανένωση των χαμένων θησαυρών της αρχαιότητας.
Η ελληνική πρεσβεία στη Χιλή σχεδιάζει μάλιστα δημόσια εκδήλωση τιμής στις 4 Νοεμβρίου στο Θέατρο της Αστυνομίας του Σαντιάγο, στο πλαίσιο συναυλίας αφιερωμένης σε Έλληνες καλλιτέχνες. Ο ίδιος ο Τόστι-Κρότσε δηλώνει έκπληκτος από την απήχηση: «Δεν περίμενα τόση δημοσιότητα. Οι αδελφοί μου αστειεύονται ότι έγινα διάσημος στα 77 μου».
Η κίνηση αυτή, μικρή σε μέγεθος αλλά τεράστια σε συμβολισμό, έρχεται σε μια περίοδο όπου η Ελλάδα εντείνει τις διεθνείς της προσπάθειες για την επιστροφή πολιτιστικών αγαθών. Όπως σημείωσε ο διπλωμάτης Θεοδόσιος Θεός, «είναι μια πράξη τιμής και θάρρους που μπορεί να αποτελέσει έμπνευση για άλλους πολίτες να ακολουθήσουν το παράδειγμα».
Ένα κομμάτι που για δεκαετίες έμοιαζε απλώς με «οικογενειακό στολίδι», επιστρέφει στον τόπο όπου δημιουργήθηκε πριν από 2.600 χρόνια, υπενθυμίζοντας ότι η πολιτιστική κληρονομιά δεν ανήκει σε ιδιώτες, αλλά στην παγκόσμια μνήμη. Αναμένονται παρόμοιες πράξεις…
