Δολιοφθορές σε κρίσιμες υποδομές – στρατιωτικές εγκαταστάσεις, υποθαλάσσια καλώδια, ενεργειακά, τηλεπικοινωνιακά, μεταφορικά και οικονομικά δίκτυα – μέχρι κυβερνοεπιθέσεις, εκστρατείες παραπληροφόρησης και, φυσικά, κατασκοπεία. Η Ρωσία εντείνει τον υβριδικό της πόλεμο εναντίον της Ευρώπης (μη εξαιρουμένης της Ελλάδας), αξιοποιώντας ένα «οπλοστάσιο» που εκτείνεται από τον κυβερνοχώρο έως τα βάθη της θάλασσας.
Οχι τυχαία, άρχισε να κλιμακώνεται το 2022 παράλληλα με την εισβολή στην Ουκρανία. Από το 2023 έως το 2024 οι ρωσικές υβριδικές επιθέσεις σχεδόν τετραπλασιάστηκαν, όπως καταγράφει σε νέα έκθεση το Διεθνές Ινστιτούτο Στρατηγικών Μελετών (IISS): από τις πιο σημαντικές δεξαμενές για την πολιτική ασφαλείας.
Δημιουργώντας την πιο ολοκληρωμένη βάση δεδομένων ανοιχτού κώδικα με επιβεβαιωμένες και φερόμενες ρωσικές επιθέσεις δολιοφθοράς στην Ευρώπη, καταγράφει ένα μοτίβο επιχειρήσεων χαμηλής έντασης (τουλάχιστον προσώρας), που κινούνται στην «γκρίζα ζώνη» μεταξύ ειρήνης και πολέμου. Στο επίκεντρο είναι οι υποδομές ζωτικής σημασίας, συμπεριλαμβανομένων όσων σχετίζονται με την αποστολή στρατιωτικής βοήθειας στο Κίεβο. Οι επιθέσεις σπάνια αφήνουν ξεκάθαρα «αποτυπώματα», γεγονός που δυσχεραίνει την απόδοση ευθυνών και την ανάληψη αντιποίνων.
Στόχος της Ρωσίας, υπογραμμίζεται στην έκθεση, είναι «να αποσταθεροποιήσει τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, να υπονομεύσει τη δημόσια υποστήριξη προς την Ουκρανία επιβάλλοντας κοινωνικό και οικονομικό κόστος στην Ευρώπη και να αποδυναμώσει τη συλλογική ικανότητα του ΝΑΤΟ και της ΕΕ να απαντήσουν στη ρωσική επιθετικότητα». Με αυτόν τον τρόπο, οι υβριδικές ρωσικές επιθέσεις στην Ευρώπη λειτουργούν συμπληρωματικά στις στρατιωτικές επιχειρήσεις στην Ουκρανία.
«Ορισμένα κράτη – μέλη του ΝΑΤΟ έχουν αξιολογήσει τον μη συμβατικό πόλεμο της Ρωσίας ως μέρος των μακροπρόθεσμων προετοιμασιών της για μια πιθανή στρατιωτική αντιπαράθεση με τη Βορειοατλαντική Συμμαχία», εκτιμά το IISS.
Παρ’ όλ’ αυτά, τα στοιχεία δείχνουν ότι η ρωσική εκστρατεία σαμποτάζ δεν έχει επηρεαστεί σε μεγάλο βαθμό από τα έως τώρα μέτρα που έχουν λάβει το ΝΑΤΟ και η Ευρώπη, σε έναν πόλεμο φθοράς, όπου η ισχύς μετριέται όχι μόνο σε στρατούς και όπλα, αλλά και στην ανθεκτικότητα σε όλα τα επίπεδα.
Κρίσιμες υποδομές, η «αχίλλειος πτέρνα» της Ευρώπης
Τα δεδομένα του Διεθνούς Ινστιτούτου Στρατηγικών Μελετών (IISS) δείχνουν ότι τα επιβεβαιωμένα ρωσικά σαμποτάζ σε ζωτικής σημασίας υποδομές της Ευρώπης αυξήθηκαν κατά 246% από το 2023 έως το 2024, με τις δολιοφθορές σε υποθαλάσσια καλώδια στη Βαλτική να αποκαλύπτουν μεταξύ άλλων την ευαλωτότητα της ευρωπαϊκής ψηφιακής οικονομίας.
Ρωσικές δράσεις υβριδικού πολέμου (ανά χώρα και έτος, Ιανουάριος 2018 – Ιανουάριος 2025)
Αυτή η απότομη κλιμάκωση συμπίπτει χρονικά με την άρση των περιορισμών της Δύσης στη χρήση προηγμένων όπλων από την Ουκρανία, ιδιαίτερα συστημάτων μεγάλου βεληνεκούς για πλήγματα εντός της Ρωσίας.
Πέρα από ένα πιο περίπλοκο «πλέγμα» απειλών, κατέδειξε επίσης έναν συνδυασμό εγγενών συστημικών αδυναμιών, που καθιστούν ευάλωτες τις ευρωπαϊκές κρίσιμες υποδομές. Και δη σε «αλληλεξαρτώμενα συστήματα», επισημαίνεται στην έκθεση, «όπου οι μεμονωμένες διαταραχές μπορούν να έχουν εκτεταμένες επιπτώσεις».
Ενας βασικός λόγος, υπογραμμίζεται, είναι η «κακή κατάστασή» τους έπειτα από «δεκαετίες καθυστερημένης συντήρησης και έλλειψης επενδύσεων από τις εθνικές κυβερνήσεις και τον ιδιωτικό τομέα». Βασικές αναβαθμίσεις του δικτύου διανομής στο γηρασμένο δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας θα απαιτήσουν περίπου το 60% των συνολικών συναφών επενδύσεων σε επίπεδο ΕΕ. Από τις παλαιότερες κρίσιμες υποδομές παραμένουν εν τω μεταξύ τα δίκτυα μεταφορών, με τους ευρωπαϊκούς σιδηροδρόμους να χαρακτηρίζονται στην έκθεση ιδιαίτερα ευάλωτοι σε ρωσικές δολιοφθορές, παρά του κρίσιμου ρόλου τους στη στρατιωτική επιμελητεία του ΝΑΤΟ. Και δη στην ανατολική πτέρυγα.
Καταγράφεται επίσης υποεπένδυση στα συστήματα ασφαλείας για κρίσιμες υποδομές, με χρήση παλαιών συστημάτων πληροφορικής και παρωχημένου λογισμικού. Η δε γραφειοκρατία παρεμποδίσει την προστασία τους, παρατηρεί το IISS, καθώς διαφορετικές χώρες έχουν διαφορετικούς κανονισμούς για τη συντήρηση υποδομών που υπερβαίνουν τα εθνικά σύνορα, όπως σιδηροδρομικές γραμμές και αγωγούς καυσίμων. Είναι αυτονόητο ότι η Ρωσία εκμεταλλεύεται συστηματικά αυτές τις αδυναμίες…
