Για δεκαετίες, η θέση του δολαρίου ως κορυφαίου αποθεματικού νομίσματος στον κόσμο παρείχε στις Ηνωμένες Πολιτείες εξαιρετικά πλεονεκτήματα: την ικανότητα να δανείζονται με χαμηλά επιτόκια, να έχουν μεγάλα ελλείμματα τρεχουσών συναλλαγών και να χρηματοδοτούν τα ελλείμματα του προϋπολογισμού με την εκτύπωση χρήματος χωρίς απαραίτητα να προκαλούν πληθωρισμό. Αλλά από την έναρξη της δεύτερης θητείας του προέδρου Ντόναλντ Τραμπ οι προειδοποιήσεις για το «τέλος των υπέρογκων προνομίων της Αμερικής» έχουν εξελιχθεί σε τυμπανοκρουσίες.
Οι ανησυχίες είναι βάσιμες. Οι πολιτικές του Τραμπ – από τις επιθέσεις του στην Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ μέχρι τη χαλαρή εποπτεία του απέναντι στα κρυπτονομίσματα – υπονομεύουν συστηματικά το καθεστώς του αποθεματικού νομίσματος του δολαρίου. Η απώλεια της πρωτοκαθεδρίας του δολαρίου θα έθετε αναπόφευκτα σε κίνδυνο τη μακροπρόθεσμη υγεία της αμερικανικής οικονομίας.
Εάν επιτραπεί να εδραιωθούν οι αμφιβολίες για τη μακροπρόθεσμη αξιοπιστία του δολαρίου, μια αναπροσαρμογή των αποθεματικών νομισμάτων δεν θα είναι ούτε σταδιακή ούτε ομαλή. Το πιο πιθανό αποτέλεσμα είναι χρηματοπιστωτικός πανικός. Εάν οι επενδυτές αναμένουν πτώση του δολαρίου, θα πουλήσουν περιουσιακά στοιχεία σε δολάρια για να αποφύγουν τις απώλειες. Αυτό, με τη σειρά του, θα οδηγήσει το δολάριο σε μεγαλύτερη πτώση, επικυρώνοντας τον αρχικό φόβο.
Καθώς αυξάνονται οι εμπορικοί φραγμοί και εντείνεται η αστάθεια του συναλλάγματος, οι χρηματοπιστωτικές ροές, τα αποθέματα, τα συστήματα πληρωμών και οι κεφαλαιαγορές περιορίζονται όλο και περισσότερο σε ανταγωνιστικά περιφερειακά μπλοκ. Ο χρηματοπιστωτικός κατακερματισμός εμποδίζει επίσης τη μετατρεψιμότητα των νομισμάτων, διαταράσσει τα συστήματα και περιπλέκει τον εποπτικό συντονισμό. Οι τριβές αυτές δημιουργούν αναντιστοιχίες συναλλαγματικών ισοτιμιών, νομική αβεβαιότητα και καθυστερήσεις στις διασυνοριακές πληρωμές.
Οι κλιμακούμενες αντιπαλότητες για την κυριαρχία των νομισμάτων, το καθεστώς των αποθεματικών και τα συστήματα πληρωμών θα αυξήσουν τη χρήση των χρηματοοικονομικών εργαλείων – όπως οι κυρώσεις, οι έλεγχοι κεφαλαίων και οι κατασχέσεις αποθεματικών – ως όπλων, αυξάνοντας τον κίνδυνο αστάθειας και παρατεταμένης οικονομικής ύφεσης.
Τα πράγματα χειροτερεύουν. Καθώς η οικονομική αλληλεξάρτηση διαλύεται, με την εμβάθυνση των γεωπολιτικών διαιρέσεων να επιταχύνει αναπόφευκτα τη δημιουργία ξεχωριστών συστημάτων εκκαθάρισης, ψηφιακών νομισμάτων και περιφερειακών εμπορικών συστημάτων, αυξάνεται η πιθανότητα στρατιωτικής αντιπαράθεσης.
Η μοίρα του δολαρίου δεν είναι μια περιορισμένη αμερικανική ανησυχία, αλλά ένα παγκόσμιο πρόβλημα. Άν μια εύθραυστη αλλά διαχειρίσιμη ισορροπία που στηρίζεται στην πολυμερή συνεργασία δώσει τη θέση της στη χρηματοπιστωτική βαλκανοποίηση, οι επόμενες δεκαετίες θα καθοριστούν από οικονομικές συγκρούσεις και τη συνεχή απειλή ενός ολοκληρωτικού πολέμου.
Ο Ντένις Σνόουερ είναι ιδρυτικός πρόεδρος του Global Solutions Initiative και ομότιμος πρόεδρος του Kiel Institute for the World Economy. Είναι επισκέπτης καθηγητής στο University College του Λονδίνου και ερευνητής καθηγητής στο INET της Οξφόρδης. Είναι μη μόνιμος ανώτερος συνεργάτης στο Brookings Institution, διεθνής ερευνητής στη Said Business School του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης και ερευνητικός συνεργάτης στο Harvard Human Flourishing Program
