Οι τεκτονικές αλλαγές που προκλήθηκαν στο διεθνές περιβάλλον από την εκλογή Τραμπ σκιαγραφούν μια νέα παγκόσμια τάξη πραγμάτων. Κυριότερο χαρακτηριστικό αυτής της νέας πραγματικότητας είναι η σύγκλιση του ολοκληρωτικού καθεστώτος Πούτιν στη Ρωσία με το αυταρχικό καθεστώς που οικοδομεί στις ΗΠΑ ο Τραμπ. Δεν χρειάζεται ιδιαίτερη τεκμηρίωση για να χαρακτηριστεί ολοκληρωτικό το ρωσικό καθεστώς. Το κράτος έχει τον πλήρη έλεγχο της κοινωνίας και του ατόμου, έχοντας καταργήσει θεμελιώδεις ελευθερίες, ενώ δεν διστάζει να εξοντώνει τους πολιτικούς αντιπάλους του Πούτιν.
Στις ΗΠΑ συντελείται μια ιστορικών διαστάσεων μετάλλαξη της φιλελεύθερης δημοκρατίας σε αυταρχική. Η αυταρχική δημοκρατία, ενώ διατηρεί τη λαϊκή κυριαρχία και τις ελεύθερες εκλογές, επιβάλλει αντιδημοκρατικές πρακτικές. Αγνοεί τις θεσμικές ρυθμίσεις του πολιτεύματος και επιχειρεί να ποδηγετήσει ό,τι έχει απομείνει από την ανεξάρτητη δικαιοσύνη και τα μέσα ενημέρωσης. Με μια άλλη ορολογία, στις ΗΠΑ διαμορφώνεται μια ανελεύθερη (illiberal) ή και ελαττωματική (flawed) δημοκρατία που καταδιώκει όσους διαφωνούν και που προσπαθεί να αλώσει όλους τους κρίσιμους θεσμούς του κράτους και της κοινωνίας.
Αυτό που συντελέστηκε στην Ουάσιγκτον στις συναντήσεις του Τραμπ με τον Ζελένσκι και τους ευρωπαίους ηγέτες, πέρα από το όποιο αποτέλεσμα, ήταν η επιβεβαίωση της σύγκλισης Τραμπ – Πούτιν. Υποστηρίζω ότι πρόκειται για μια στρατηγική επιλογή Τραμπ την οποία αποδέχτηκε ασμένως ο Πούτιν. Ενδεχομένως και αντιστρόφως. Αυτή η επιλογή θα συνεχίσει να υπάρχει, και θα συγκροτήσει τη νέα διεθνή τάξη πραγμάτων. Δύο αντιδημοκρατικά καθεστώτα θα ρυθμίζουν τις τύχες του κόσμου, βασισμένα στη λογική της ισχύος, των όπλων και του μηδενικού αθροίσματος. Το σύνθημα που φωνάζαμε στα νιάτα μας, ένας είναι ο εχθρός, ο ιμπεριαλισμός, εννοώντας τις ΗΠΑ, θα πρέπει να αντικατασταθεί από το δύο είναι οι εχθροί, οι ιμπεριαλισμοί των ΗΠΑ και της ΕΣΣΔ (συγγνώμη, Ρωσίας ήθελα να γράψω).
Η Ευρωπαϊκή Ενωση είναι κομπάρσος και παρατηρητής των τεκταινομένων. Μακάρι να αφυπνιστεί. Οι σχέσεις των νεοϊμπεριαλισμών με το ολοκληρωτικό καθεστώς της Κίνας θα περάσουν από σαράντα κύματα, ενώ η Ινδία συνεχίζει να διατηρεί τα δημοκρατικά χαρακτηριστικά της. Η Τουρκία θα έχει προνομιακή παρουσία σε αυτή τη νέα πραγματικότητα.
Στην εύφλεκτη γειτονιά μας μια ενδεχόμενη σαρωτική παρέμβαση Τραμπ στις ελληνοτουρκικές διαφορές θα θέσει την ελληνική κοινωνία και την ελληνική πολιτική τάξη ενώπιον των ευθυνών τους. Οι υπεκφυγές και το χαλί κάτω από το τραπέζι δεν βοηθούν σε τίποτα.
Τα όσα αναφέρθηκαν συγκροτούν μια τεράστια ήττα της φιλελεύθερης δημοκρατίας, των αρχών και των ιδανικών της. Πολλοί πιστεύαμε ότι η αφομοιωτική δύναμη της φιλελεύθερης δημοκρατίας θα αποσοβούσε τις διεθνείς αναταράξεις και θα λειτουργούσε ως υπόδειγμα ειρηνικής συμβίωσης. Κάναμε λάθος. Η Ουκρανία είναι το πρώτο θύμα αυτής της σύγκρουσης. Η μάχη ενδεχομένως να έχει χαθεί. Ομως, ο πόλεμος συνεχίζεται.
Ο Πέτρος Παπασαραντόπουλος είναι διδάκτωρ Βαλκανικών Σπουδών, εκδότης και συγγραφέας
