Φανταστείτε να εργάζεστε για σχεδόν τέσσερις δεκαετίες στην ίδια εταιρεία, να ανεβαίνετε σταδιακά την επαγγελματική σκάλα και να εξασφαλίζετε αυξήσεις και προαγωγές. Κάπου γύρω στα 55 σας χρόνια, όμως, να βλέπετε τον μισθό σας να μειώνεται αρχικά κατά 20%, και κατόπιν κάθε χρόνο κατά 10%, μέχρι τη συνταξιοδότηση. Αυτό δεν είναι σενάριο, αλλά πραγματικότητα για πολλούς εργαζόμενους στη Νότια Κορέα.
Η ασιατική χώρα εφαρμόζει τον λεγόμενο «νόμο των μέγιστων μισθών», ένα σύστημα που είχε στόχο να ενισχύσει την απασχόληση των νέων και τη συνολική παραγωγικότητα, μειώνοντας παράλληλα το κόστος των επιχειρήσεων. Όμως, στην πράξη, έχει οδηγήσει σε σοβαρές διακρίσεις εις βάρος των μεγαλύτερων σε ηλικία εργαζομένων, οι οποίοι ωθούνται σε θέσεις με χαμηλότερες αμοιβές και λιγότερη εργασιακή ασφάλεια.
Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο G Young Soo (δεν είναι το πραγματικό όνομα αυτό), που εργάζεται από τα 23 του στην ίδια εταιρεία και ανέλαβε διευθυντική θέση. Παρά την εμπειρία του, πλησιάζοντας τα 60, αμείβεται 48% λιγότερο σε σχέση με την περίοδο των 55 του αποκλειστικά λόγω της ηλικίας του.
Υποχρεωτική σύνταξη στα 60, με μειώσεις στους μισθούς
Σύμφωνα με έκθεση της Human Rights Watch (HRW), το κορεατικό εργασιακό σύστημα ωθεί εκατομμύρια εργαζόμενους σε υποχρεωτική συνταξιοδότηση στα 60, ακόμα και αν έχουν τη δυνατότητα και την επιθυμία να συνεχίσουν να εργάζονται. Περίπου το 95% των μεγάλων επιχειρήσεων (άνω των 300 εργαζομένων) υιοθετούν την ηλικία των 60 ως όριο αποχώρησης.
Η λογική πίσω από το σύστημα των μέγιστων μισθών είναι πως οι εταιρείες, μειώνοντας τις αμοιβές των παλαιότερων υπαλλήλων, εξοικονομούν πόρους για να προσλάβουν νεότερους. Ωστόσο, αυτό έχει οδηγήσει σε ένα από τα υψηλότερα ποσοστά φτώχειας ηλικιωμένων στον ανεπτυγμένο κόσμο: σχεδόν το 38% των ατόμων άνω των 65 ετών ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας. Επιπλέον, σχεδόν το 70% των εργαζόμενων άνω των 60 ετών απασχολούνται σε επισφαλείς θέσεις, με αποδοχές μειωμένες κατά 29% σε σύγκριση με τους νεότερους συναδέλφους τους.
Η ηλικία ως λόγος αποκλεισμού
Η Μπρίτζετ Σλιπ, υπεύθυνη της έκθεσης της HRW, επισημαίνει ότι ο νόμος, αν και υποτίθεται ότι προστατεύει τους εργαζόμενους, στην πραγματικότητα τους τιμωρεί για την ηλικία τους.
«Δεν τους επιτρέπεται να συνεχίσουν τις βασικές τους εργασίες, πληρώνονται λιγότερο και αναγκάζονται να στραφούν σε επισφαλείς θέσεις. Η κυβέρνηση πρέπει να πάψει να τιμωρεί τους ανθρώπους επειδή γερνούν», αναφέρει χαρακτηριστικά.
Ακόμη το ζήτημα αυτό αναδεικνύεται σε μια κρίσιμη συγκυρία για τη Νότια Κορέα, η οποία αντιμετωπίζει σοβαρές δημογραφικές προκλήσεις: το χαμηλότερο ποσοστό γεννήσεων στον κόσμο και ταχύτατη γήρανση του πληθυσμού. Το Εθνικό Συνταξιοδοτικό Ταμείο της χώρας κινδυνεύει να εξαντληθεί τις επόμενες δεκαετίες, αν δεν υπάρξει άμεση μεταρρύθμιση.
Ο πρόεδρος Λι Τζε Μιουνγκ έχει δεσμευτεί να αυξήσει σταδιακά την ηλικία συνταξιοδότησης στα 65 έτη, μια πρόταση που στηρίζεται από θεσμικούς φορείς. Ωστόσο, βρίσκει αντίθετους πολλούς νεότερους εργαζόμενους, που ανησυχούν για μειωμένες ευκαιρίες απασχόλησης και στασιμότητα στην αγορά εργασίας.
Προβληματική μεταρρύθμιση και κίνδυνος ενίσχυσης των διακρίσεων
Παρότι έρευνες δείχνουν ότι η παραγωγικότητα δεν επηρεάζεται απαραίτητα από την ηλικία, μια απλή αύξηση του ορίου συνταξιοδότησης, χωρίς συνολική αλλαγή στο σύστημα, ενδέχεται να ενισχύσει τις ηλικιακές διακρίσεις.
Όπως τονίζει ο εργατολόγος Κιμ Κι-Ντουκ, «το πρόβλημα δεν είναι μόνο η ηλικία συνταξιοδότησης, αλλά το ίδιο το σύστημα. Εάν δεν αλλάξει, οι εργαζόμενοι θα συνεχίσουν να υφίστανται διακρίσεις και μισθολογικές μειώσεις όσο μεγαλώνουν».
Τέλος η HRW, από την πλευρά της, επισημαίνει ότι η υποχρεωτική συνταξιοδότηση, σε οποιαδήποτε ηλικία, παραβιάζει το διεθνές δίκαιο ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η Νότια Κορέα, μάλιστα, έχει υπογράψει διεθνείς συμβάσεις που ορίζουν ότι οποιαδήποτε απόφαση απασχόλησης που βασίζεται στην ηλικία πρέπει να είναι απολύτως αιτιολογημένη και αναλογική.
