Πολλή συζήτηση, αλλά για λάθος θέμα, έγινε πρόσφατα, με τη συμπλήρωση 10 χρόνων από τη σύσκεψη των πολιτικών αρχηγών, την επαύριον του παραλίγο μοιραίου δημοψηφίσματος. Ενώ πρόκειται για μια πραγματικά ιστορική στιγμή της Μεταπολίτευσης, η δημόσια συζήτηση επικεντρώθηκε κυρίως στο αν η σύσκεψη ήταν επίσημη ή άτυπη, αν υπήρχαν ή όχι, και τι είδους, πρακτικά, ποιος γνώριζε την ύπαρξή τους, πού φυλάσσονταν και αν, μέσα από όσα λέχθηκαν, «δικαιώνεται» ή όχι ο τότε πρωθυπουργός.
Ομως τα κρίσιμα, κατά την ταπεινή μου γνώμη, ήταν, και συνεχίζουν στη φάση της αποτίμησης να είναι, άλλα:
– Το δημοψήφισμα δεν αποτελούσε νομοτέλεια αλλά μια συνειδητή και ιδιαίτερης διακινδύνευσης επιλογή της τότε κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ.
– Ο τρόπος διεξαγωγής του δεν πληρούσε τους όρους νομιμότητας.
– Το αποτέλεσμά του έφερε την Ελλάδα πολύ κοντά στην έξοδο από την ευρωζώνη και ίσως την Ευρωπαϊκή Ενωση.
– Η σύσκεψη των αρχηγών έλαβε χώρα ως «ύστατη λύση», υπό ασφυκτική εσωτερική και εξωτερική πίεση, για να σωθεί ό,τι μπορούσε να σωθεί, για «στήριξη» αλλά όχι με πρωτοβουλία, και πάντως χωρίς κυριαρχία κινήσεων, του τότε πρωθυπουργού.
– Η έκβαση της σύσκεψης – η συμφωνία των αρχηγών των κομμάτων και το κοινό ανακοινωθέν – έθεσε τις προϋποθέσεις για παραμονή της χώρας στην ευρωζώνη, αλλά και για σύναψη τρίτου μνημονίου, σηματοδοτώντας διπλή τομή: άλλαξε άρδην η στάση της κυβέρνησης έναντι των «θεσμών» (πρώην τρόικας) με εργαλείο την αντιστροφή της λαϊκής ετυμηγορίας: το «όχι» έγινε «ναι», ό,τι και να θέλουν να υποστηρίξουν κάποιοι, δέκα χρόνια μετά.
Ολα αυτά τα φωτίζουν και τα επιβεβαιώνουν τα επεξεργασμένα πρακτικά του Συμβουλίου των Πολιτικών Αρχηγών, που δημοσιοποίησε, χωρίς να αμφισβητηθούν, ενημερωτικός ιστότοπος και που αποτελούν ήδη πολύτιμο ιστορικό ντοκουμέντο. Τα δημοσιοποιημένα στοιχεία ακυρώνουν την προσπάθεια αναδρομικής οικοδόμησης ενός αφηγήματος περί «μη κωλοτούμπας». Πράγματι, αμέσως μετά τη διεξαγωγή του δημοψηφίσματος και αφού προηγήθηκε η αποπομπή Βαρουφάκη, η επικράτηση της «γραμμής» των «σοφών γερόντων» (Φλαμπουράρης, Δραγασάκης) επί των «σκληρών» (Λαφαζάνης, Κωνσταντοπούλου) στο εσωτερικό της κυβέρνησης, καθώς και το «τελεσίγραφο» των ευρωπαίων εταίρων αλλά και του προέδρου Ομπάμα, που διαβιβάστηκε μέσω του Προέδρου της Δημοκρατίας, ο πρωθυπουργός κατέληξε στη «γραμμή της μη ρήξης» – κι έτσι εμφανίστηκε στη σύσκεψη των αρχηγών.
Ομως τα επιχειρήματα που χρησιμοποίησε κατά τη συζήτηση – ότι οδηγήθηκε στο δημοψήφισμα επειδή οι ευρωπαίοι εταίροι «υπαναχώρησαν» από τη διαπραγματευτική τους αφετηρία και επειδή η συμφωνία που τέθηκε σε δημοψήφισμα «δεν έδινε οριστική διέξοδο» και δεν διέθετε «σαφή ημερομηνία λήξης» – δεν είναι ικανά να αναιρέσουν τα γεγονότα:
– Η κυβέρνηση όχι απλώς έδειξε προτίμηση αλλά έδωσε αγώνα για το «όχι», πριν δε από την ανακοίνωση του αποτελέσματος υπήρχε στο εσωτερικό της μια σαφής, και από πολλούς θεωρούμενη ως πλειοψηφική, θέση το «όχι» να σημαίνει «ρήξη».
-Οι ξένοι εταίροι είχαν καταστήσει σαφές ότι, για αυτούς – αλλά αυτοί κρατούσαν το «μαχαίρι» –, το «όχι» σήμαινε «έξω από την ευρωζώνη».
– Ακόμα και κατά τη διάρκεια της σύσκεψης ο πρωθυπουργός υπεραμύνθηκε της «γενναίας και ιστορικής επιλογής του ελληνικού λαού», και μάλιστα «κόντρα στο σύνολο του μιντιακού κατεστημένου και της εκβιαστικής στάσης των εταίρων», αναζητούσε δε ως το τελευταίο δευτερόλεπτο «λύσεις» πέραν της Ευρωπαϊκής Ενωσης, όπως αποδεικνύει η, μεσούσης της σύσκεψης, τηλεφωνική συνομιλία του με τον Πούτιν.
– Η «πρόταση» που έθεσε σε δημοψήφισμα η κυβέρνηση και που απέρριψε ο ελληνικός λαός υπήρξε αποτέλεσμα διαπραγματευτικών χειρισμών της τότε κυβέρνησης και πλήρους απώλειας της αξιοπιστίας της, ενώ η αναδιάρθρωση του χρέους είχε ήδη γίνει, χρηματοδότηση είχε δύο φορές – με τα δύο πρώτα μνημόνια – ληφθεί και δεν χρειαζόταν τρίτη – όπως έγινε με το τρίτο μνημόνιο, ως συνέπεια της «κωλοτούμπας». Αλλά και ημερομηνία λήξης υπήρχε, αφού, αν δεν είχε υπάρξει το «εξάμηνο Βαρουφάκη», η Ελλάδα θα είχε ολοκληρώσει τις υποχρεώσεις της και θα είχε ξαναβρεί μεγάλο μέρος της «κυριαρχίας» της.
Με δυο λόγια:
Στις 5 Ιουλίου 2015, ο ελληνικός λαός πείστηκε από την τότε κυβέρνηση και ψήφισε «όχι» στο δημοψήφισμα, γνωρίζοντας ότι το «όχι» αυτό σήμαινε ρήξη με την Ευρωπαϊκή Ενωση, και πάντως θα μπορούσε να οδηγήσει σε ρήξη. Το βράδυ του δημοψηφίσματος, η ηγεσία της κυβέρνησης αποφάσισε – ευτυχώς για τη χώρα – ότι δεν μπορούσε να διαχειριστεί μια τέτοια ρήξη (για πρώτη φορά ο πρωθυπουργός έκανε λόγο για «κίνδυνο ανθρωπιστικής κρίσης» στη σύσκεψη των πολιτικών αρχηγών, ενώ στον προεκλογικό αγώνα ισχυριζόταν πως «μπορούμε να τα καταφέρουμε ό,τι και να συμβεί»). Στις 6 Ιουλίου, με πρωτοβουλία του Προέδρου της Δημοκρατίας – ήταν η μοναδική φορά σε όλη την ιστορία της Μεταπολίτευσης που ο αρχηγός του κράτους υπερέβη, υπό τυπική έννοια, τις συνταγματικές αρμοδιότητες «ρυθμιστή του πολιτεύματος» –, οι αρχηγοί όλων των κομμάτων «έβαλαν πλάτη», ξεπερνώντας μικροπολιτικά και συγκυριακά συμφέροντα, ώστε να καταστεί δυνατή η παραμονή της Ελλάδας στην ευρωζώνη. Με τόσο υψηλό τίμημα, ώστε να μη χρειάζεται να θυσιάσουμε ή να διαστρεβλώσουμε, χρόνια αργότερα, και την αλήθεια.
