Σε νέα εποχή δαπανών μπαίνουν οι χώρες του ΝΑΤΟ, ειδικά αυτές στην Ευρώπη, που θέλουν να αυξήσουν τις αμυντικές τους ικανότητες βάζοντας βαθιά το χέρι στην τσέπη –μετά και από σημαντικές πιέσεις από την Ουάσιγκτον και ειδικά τον πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ
Τι αποφασίστηκε στη σύνοδο του ΝΑΤΟ;
Οι ηγέτες του ΝΑΤΟ υποστήριξαν τη μεγάλη αύξηση των αμυντικών δαπανών που είχε απαιτήσει ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ. Τα μέλη της Συμμαχίας ενέκριναν υψηλότερο στόχο αμυντικών δαπανών ύψους 5% του ΑΕΠ έως το 2035. Με αυτόν τον τρόπο οι Ευρωπαίοι θέλησαν να δώσουν απάντηση στις απαιτήσεις του Τραμπ αλλά και να αντιμετωπίσουν τους φόβους ότι η Ρωσία αποτελεί αυξανόμενη απειλή για την ασφάλειά της Ευρώπης μετά την εισβολή στην Ουκρανία το 2022.
Από που θα βρεθούν τα χρήματα;
Κάθε χώρα του ΝΑΤΟ θα αποφασίσει μόνη της πού θα βρει τα χρήματα για να επενδύσει στην άμυνα και πώς θα τα κατανείμει. Η Ευρωπαϊκή Ένωση θέλει να διευκολύνει τις προσπάθειες αυτές και επιτρέπει στα μέλη να αυξάνουν τις αμυντικές δαπάνες κατά 1,5% του ΑΕΠ κάθε χρόνο για τέσσερα χρόνια χωρίς πειθαρχικά μέτρα που κανονικά θα ίσχυαν όταν το εθνικό έλλειμμα υπερβεί το 3% του ΑΕΠ. Οι υπουργοί της ΕΕ ενέκριναν επίσης τον περασμένο μήνα τη δημιουργία ταμείου εξοπλισμών ύψους 150 δισεκατομμυρίων ευρώ, χρησιμοποιώντας κοινό δανεισμό της ΕΕ για να χορηγήσει δάνεια σε ευρωπαϊκές χώρες για κοινά αμυντικά έργα. Ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες πιέζουν για κοινό δανεισμό της ΕΕ για τη χρηματοδότηση επιχορηγήσεων, αντί δανείων, για αμυντικές δαπάνες. Ωστόσο, οι προσπάθειες αυτές έχουν συναντήσει αντίσταση από δημοσιονομικά συντηρητικές χώρες, όπως η Γερμανία και η Ολλανδία.
Πότε αναμένεται να επιτευχθεί ο στόχος για τις δαπάνες αυτές;
Οι χώρες του ΝΑΤΟ αναμένεται να επιτύχουν τον στόχο των δαπανών στο 5% του ΑΕΟ έως το 2035. Οι στόχοι θα μπορούσαν επίσης να προσαρμοστούν όταν αναθεωρηθούν το 2029.
Πόσο επηρεάζει η αύξηση αυτή των δαπανών τις χώρες;
Για πολλές ευρωπαϊκές χώρες η αύξηση είναι πολύ μεγάλη. Σύμφωνα με τα στοιχεία του Reuters, οι 22 από τις 32 χώρες-μέλη του ΝΑΤΟ δαπάνησαν 2% του ΑΕΠ ή περισσότερο για την άμυνα πέρυσι. Συνολικά, τα μέλη της Συμμαχίας δαπάνησαν 2,61% του ΑΕΠ για την άμυνα το 2024, σύμφωνα με τις ίδιες πηγές.
Όμως αυτό το ποσοστό κρύβει μεγάλες διαφορές στις δαπάνες μεταξύ των μελών. Η Πολωνία, για παράδειγμα, δαπάνησε περισσότερο από 4% του ΑΕΠ της για την άμυνα, καθιστώντας την ως τη χώρα με τις μεγαλύτερες δαπάνες στον τομέα αυτό. Αντίθετα, η Ισπανία δαπάνησε λιγότερο από 1,3%.
Είναι όλες οι χώρες σύμφωνες για τέτοια αύξηση δαπανών;
Όχι όλες. Ο πρωθυπουργός της Ισπανίας Πέδρο Σάντσεθ αναφέρει ότι η χώρα του μπορεί να επιτύχει τους στόχους για επίτευξη συγκεκριμένων αμυντικών ικανοτήτων δαπανώντας μόνο το 2,1% του ΑΕΠ της. Η κυβέρνησή της Μαδρίτης ενέκρινε το σχέδιο δήλωσης της Συνόδου Κορυφής του ΝΑΤΟ με τον νέο στόχο δαπανών, αλλά ανέφερε ότι δεν σκοπεύει να δαπανήσει τόσα πολλά. Αξιωματούχοι του ΝΑΤΟ λένε ότι ο Σάντσεθ δεν έχει δικαίωμα εξαίρεσης και ότι οι δαπάνες της Ισπανίας θα παρακολουθούνται. Ορισμένες χώρες που έχουν υπογράψει τους στόχους ενδέχεται επίσης να μην τους επιτύχουν, αναμένουν διπλωμάτες και αναλυτές που μίλησαν στο Reuters. Αλλά, δημοσίως τουλάχιστον, έχουν δεσμευτεί.
Γιατί αυξάνονται τώρα οι δαπάνες αυτές;
Η Ευρώπη προετοιμάζεται για την πιθανότητα οι ΗΠΑ υπό τον Πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ να αποφασίσουν να αποσύρουν ορισμένα από τα στρατεύματα και τις δυνατότητές τους από την Ευρώπη. Επίσης ο συνεχιζόμενος πόλεμος της Ρωσίας στην Ουκρανία, οι ανησυχίες για μια πιθανή μελλοντική απειλή από τη Ρωσία και η πίεση των ΗΠΑ έχουν οδηγήσει πολλές ευρωπαϊκές χώρες να ενισχύσουν τις επενδύσεις στην άμυνα -και να σχεδιάσουν να τις αυξήσουν ακόμη περισσότερο τα επόμενα χρόνια.
Τι θα αφορούν οι περισσότερες δαπάνες;
Το ΝΑΤΟ συμφώνησε αυτόν τον μήνα να επιτευχθούν νέες δυνατότητες άμυνας για τα μέλη του. Οι συγκεκριμένοι στόχοι δεν έχουν ανακοινωθεί για λόγους ασφάλειας αλλά γενικά η Συμμαχία αναμένεται να επενδύσει περισσότερο σε τομείς όπως αεράμυνα, μαχητικά αεροσκάφη, άρματα μάχης, μη επανδρωμένα αεροσκάφη, προσωπικό και υλικοτεχνική υποστήριξη.
