Ένα διεθνές ερευνητικό πρόγραμμα γεωλόγων, υπό την ηγεσία του Πανεπιστημίου του Σαουθάμπτον στο Ηνωμένο Βασίλειο, αποκάλυψε ένα εντυπωσιακό φαινόμενο κάτω από την αφρικανική ήπειρο: ρυθμικές «παλμικές» ροές μάγματος που αναδύονται από τα βάθη της Γης και συμβάλλουν στον σταδιακό διαχωρισμό της Αφρικής, οδηγώντας μελλοντικά στη δημιουργία ενός νέου ωκεανού.
Το φαινόμενο παρατηρείται στην περιοχή Αφάρ της Αιθιοπίας, όπου ένας θερμός στύλος μανδύα λειτουργεί σαν μια γίγαντια καρδιά, στέλνοντας περιοδικά μάγμα προς τα πάνω.
Σύμφωνα με τη γεωλόγο Emma Watts, βασική συγγραφέα της μελέτης που δημοσιεύθηκε στο Nature Geoscience, ο μανδύας κάτω από την Αφάρ δεν είναι ομοιογενής ούτε στατικός, αλλά παλμοειδής – και κάθε παλμός φέρει διακριτές χημικές υπογραφές. Οι παλμοί αυτοί «καθοδηγούνται» από τις κινήσεις των τεκτονικών πλακών που βρίσκονται από πάνω.
Η περιοχή Αφάρ είναι ένα μοναδικό γεωλογικό σημείο όπου συναντώνται τρεις τεκτονικές ρωγμές: της Αιθιοπίας, της Ερυθράς Θάλασσας και του Κόλπου του Άντεν. Για δεκαετίες, οι γεωλόγοι υποπτεύονταν την παρουσία ενός θερμού μανδύα που βοηθά στη διάσπαση της λιθόσφαιρας. Όμως μέχρι σήμερα, δεν ήταν γνωστή η ρυθμικότητα ή η χημική ταυτότητα αυτών των ροών.
Οι ερευνητές συνέλεξαν πάνω από 130 δείγματα ηφαιστειακών πετρωμάτων και τα συνέκριναν με υπάρχοντα δεδομένα. Χρησιμοποιώντας προηγμένα στατιστικά μοντέλα, κατέγραψαν τη δομή του φλοιού και του μανδύα και χαρτογράφησαν τις ροές του μάγματος.
Ένας γεωλογικός «γραμμωτός κώδικας»
Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι κάτω από την Αφάρ υπάρχει ένας ασύμμετρος μανδύας με επαναλαμβανόμενα χημικά πρότυπα, σαν γεωλογικός κώδικας γραμμών (barcode), τα οποία ποικίλλουν ανάλογα με τις τεκτονικές συνθήκες κάθε ρήγματος.
Ο καθηγητής Tom Gernon, από τους συγγραφείς της μελέτης, εξηγεί πως αυτοί οι παλμοί λειτουργούν όπως καρδιακοί παλμοί, και η ταχύτητα και αποτελεσματικότητά τους εξαρτώνται από το πάχος των τεκτονικών πλακών και την ταχύτητα απόκλισης. Στο ρήγμα της Ερυθράς Θάλασσας, όπου η απόκλιση είναι ταχύτερη, οι παλμοί διαδίδονται πιο ομαλά, όπως σε μια στενή αρτηρία.
Ο γεωλόγος Derek Keir τονίζει ότι η ανακάλυψη αυτών των παλμών και της σύνδεσής τους με την τεκτονική κίνηση αλλάζει τον τρόπο που ερμηνεύουμε τη σεισμική και ηφαιστειακή δραστηριότητα, καθώς και τις διεργασίες διάσπασης ηπείρων.
Η Αφρική, λοιπόν, σχίζεται από μέσα προς τα έξω, και οι παλμοί μάγματος είναι το καρδιογράφημα ενός πλανήτη που αναδιαμορφώνεται και που σε εκατομμύρια χρόνια θα φιλοξενεί έναν νέο ωκεανό στο σημείο όπου κάποτε ήταν έρημος και πέτρα. Κάποια στιγμή…
