Το καλοκαίρι του 1963, ένα όνομα κυριαρχεί στα πρωτοσέλιδα της Βρετανίας: Κριστίν Κίλερ. Νεαρή, όμορφη, μοιραία, εντυπωσιακή και μοντέλο, η Κίλερ βρέθηκε στο επίκεντρο ενός ερωτικού τριγώνου που έμελλε να γκρεμίσει την καριέρα ενός υπουργού και να ταρακουνήσει τα θεμέλια του βρετανικού κατεστημένου. Το σκάνδαλο Προφιούμο, όπως καθιερώθηκε, δεν ήταν μόνο μια ιστορία σεξ και ψεμάτων – ήταν μια ρωγμή στην αλαζονεία της εξουσίας, με πολιτικές και κοινωνικές προεκτάσεις.
Η Υπόθεση Προφιούμο (Profumo Affair) αποτέλεσε ένα από τα σημαντικότερα πολιτικά σκάνδαλα στη Βρετανία τη δεκαετία του 1960, συνδυάζοντας στοιχεία σεξουαλικού σκανδάλου, κατασκοπείας, πολιτικής κρίσης.
Πίσω στο 1961, η Κριστίν ήταν μόλις 19 ετών όταν γνώρισε τον Τζον Προφιούμο, τότε υπουργό Άμυνας της Βρετανίας. Εκείνος ήταν 46, παντρεμένος με την ηθοποιό Βάλερι Χόμπσον και μέλος της κυβερνητικής ελίτ. Η γνωριμία έγινε στην έπαυλη ενός εκκεντρικού γιατρού και μποέμ κοσμικού, του Στίβεν Γουόρντ, ο οποίος είχε επαφές τόσο στον πολιτικό όσο και στον καλλιτεχνικό κόσμο.
Το ειδύλλιο δεν άργησε να ξεκινήσει – όμως υπήρχε ένα πρόβλημα. Η Κίλερ, την ίδια εποχή, είχε και δεύτερη ερωτική σχέση: με τον Γιεβγκένι Ιβάνοφ, στρατιωτικό ακόλουθο της σοβιετικής πρεσβείας στο Λονδίνο. Εν μέσω Ψυχρού Πολέμου, η διπλή αυτή εμπλοκή δημιούργησε φόβους για διαρροή κρατικών μυστικών.
Όταν ο Τύπος ανακάλυψε την υπόθεση, η κυβέρνηση βρέθηκε σε κρίση. Η βρετανική κοινωνία, διχασμένη ανάμεσα σε πουριτανισμό και περιέργεια, καταβρόχθιζε κάθε λεπτομέρεια.
Ο Προφιούμο αρχικά διέψευσε τη σχέση στη Βουλή, αλλά λίγο αργότερα αναγκάστηκε να παραδεχτεί την αλήθεια και παραιτήθηκε. «Ζήτησα συγγνώμη και αποσύρθηκα από τη δημόσια ζωή», έγραψε αργότερα.
Όμως όσο η χώρα παρακολουθούσε, ένα άλλο πρόσωπο της υπόθεσης βίωνε μια σκοτεινή πτώση. Αυτός ήταν ο Στίβεν Γουόρντ.
Κατηγορήθηκε για μαστροπεία, δικάστηκε και διασύρθηκε από τον Τύπο – ενώ οι πρώην φίλοι του, ανάμεσά τους και υψηλά ιστάμενοι πολιτικοί, τον εγκατέλειψαν. Πριν ανακοινωθεί η ετυμηγορία, πήρε υπνωτικά και αυτοκτόνησε. Ήταν μόλις 50 ετών.
Η μοιραία γνωριμία
«Για 20 χρόνια, νομίζω ότι ήμουν απλώς ένα απόκομμα εφημερίδας, δεν είχα ποτέ την ευκαιρία να πω τη δική μου εκδοχή», είπε η Κριστίν Κίλερ στη Σου Λόουλι του BBC στην εκπομπή Nationwide το 1983, αναφερόμενη στο διαβόητο πολιτικό σκάνδαλο που σημάδεψε τη ζωή της και την έκανε γνωστή σε κάθε σπίτι: την Υπόθεση Προφιούμο.
Η 21χρονη βρέθηκε ξαφνικά στο επίκεντρο της δημοσιότητας όταν, στις 5 Ιουνίου 1963, ο Τζον Προφιούμο παραιτήθηκε από τη θέση του Βρετανού υπουργού Πολέμου, παραδεχόμενος ότι είπε ψέματα στο Κοινοβούλιο για την εξωσυζυγική του σχέση μαζί της. Την ίδια στιγμή, τα δημοσιεύματα ισχυρίζονταν πως η Κίλερ διατηρούσε σχέση και με έναν σοβιετικό στρατιωτικό ακόλουθο, τον Γιεβγκένι Ιβάνοφ, που θεωρούνταν κατάσκοπος.
Η Κίλερ δεν ήταν προετοιμασμένη για το σκάνδαλο στο οποίο παγιδεύτηκε – ένα σκάνδαλο που συνέβαλε στην κατάρρευση της τότε κυβέρνησης.
«Ήμουν ένα αμόρφωτο κορίτσι, και στα 19 μου η πολιτική ήταν κάτι εντελώς έξω από το πεδίο μου», είπε στο BBC. Καθώς οι λεπτομέρειες της υπόθεσης έβγαιναν στη δημοσιότητα, η Κίλερ κυνηγήθηκε και διασύρθηκε από τον ταμπλόιντ Τύπο, ο οποίος καθόρισε την εικόνα της στα μάτια του κοινού. Η φωτογραφία της να ποζάρει γυμνή πάνω σε μια καρέκλα έγινε εμβληματική για τη δεκαετία του ’60 στο Λονδίνο.
Πολύ πριν ξεσπάσει το σκάνδαλο, η Κίλερ είχε ζήσει μια σκληρή και τραυματική παιδική ηλικία.
Γεννημένη στο Άξμπριτζ το 1942, μεγάλωσε στη φτώχεια, καθώς ο πατέρας της εγκατέλειψε την οικογένεια όταν ήταν παιδί. Έπεσε θύμα σεξουαλικής κακοποίησης από τον πατριό της και τους φίλους του, και στα 17 της έμεινε έγκυος από έναν Αμερικανό στρατιώτη. Μετά την επιστροφή του στις ΗΠΑ, προσπάθησε να κάνει μόνη της αποβολή – χωρίς επιτυχία. Το παιδί της πέθανε έξι μέρες μετά τη γέννησή του.
Έχοντας εγκαταλείψει το σχολείο στα 15 της χωρίς απολυτήριο, εργάστηκε ως μοντέλο και σερβιτόρα, πριν προσληφθεί ως χορεύτρια στο καμπαρέ Murray’s Club στο Σόχο. Εκεί γνώρισε την 16χρονη Μάντι Ράις-Ντέιβις, επίσης μοντέλο, και τον άνθρωπο που θα τη συνδέσει με την υψηλή κοινωνία: τον Στίβεν Γουορντ.
Ο Γουόρντ ήταν επιτυχημένος οστεοπαθητικός στην Harley Street με πελατεία από την αριστοκρατία και τον κόσμο των τεχνών. Παράλληλα ζωγράφιζε πορτρέτα, ανάμεσά τους του πρίγκιπα Φιλίππου και της πριγκίπισσας Μαργαρίτας. «Ο Στίβεν ήταν ένας γοητευτικός, έξυπνος άντρας, του οποίου το σημειωματάριο έμοιαζε με το Who’s Who», είπε η Ράις-Ντέιβις στο BBC το 2013. «Ήταν αρκετά ισχυρός με τον τρόπο του».
Ο Γουόρντ συνήθιζε να συστήνει τις νεαρές φίλες του με ισχυρούς άνδρες. Η φιλία του με τις δύο κοπέλες ήταν στενή αλλά πλατωνική. Σύντομα τις πήγαινε σε κοσμικά πάρτι και τις προωθούσε στους φίλους του.
«Όποιος τον συναντούσε καταλάβαινε αμέσως ότι ο Στίβεν είχε μια υπέροχη γοητεία, είχε τρόπους, και εγώ ήμουν πολύ κοντά του», δήλωσε η Κίλερ στο BBC. «Υποθέτω ότι ήταν ένας κακός άνθρωπος – κακόβουλος ως ένα βαθμό – αλλά δεν ξέρω, νοιαζόμουν γι’ αυτόν». Μέσω του Γουόρντ, η Κίλερ θα είχε τη μοιραία της συνάντηση με τον Προφιούμο.
Σε ένα από αυτά τα πάρτι, στο κτήμα Κλίβντεν του Λόρδου Άστορ, στις 8 Ιουλίου 1961, η Κίλερ κολυμπούσε, φορώντας ένα μαγιό που της έπεφτε. Τότε μπήκαν στον χώρο ο υπουργός Προφιούμο και η σύζυγός του ηθοποιός Βάλερι Χόμπσον. Ο 46χρονος Προφιούμο εντυπωσιάστηκε από την νεαρή κοπέλα.
«Όλοι κολυμπούσαμε εκτός από τον Στίβεν, γιατί αυτός ποτέ δεν κολυμπούσε, και πήρα ένα μαγιό που ήταν πολύ μεγάλο», δήλωσε η Κίλερ στο BBC Woman’s Hour το 2001. «Ο Στίβεν με παρότρυνε, ‘Βγάλε το μαγιό σου, λοιπόν, αν διαμαρτύρεσαι. Και έτσι έκανα – επειδή σχεδόν έπεφτε, ήταν τόσο μεγάλο – και το πέταξα στην άκρη. Και τότε μπήκαν ο Μπιλ Άστορ και ο Προφιούμο». Βλέποντας τη γυμνή έφηβη, ο 46χρονος Προφιούμο γοητεύτηκε.
Όμως στο εξοχικό διέμενε επίσης ο Γιεβγκένι Ιβάνοφ, ακόλουθος της ρωσικής πρεσβείας στο Λονδίνο. Η Ράις-Ντέιβις θυμάται: «Ήταν πολύ γοητευτικός. Πολλές φορές έλεγα στον Στίβεν: “Είναι κατάσκοπος;” και μου απαντούσε “αγάπη μου, όλοι στη ρωσική πρεσβεία είναι κατάσκοποι”».
Η Κίλερ παραδέχτηκε ότι είχε κοιμηθεί μία φορά με τον Ιβάνοφ, αλλά δεν είχαν σχέση. «Με τον Προφιούμο, ίσως με συνάρπαζε επειδή ήταν υπουργός, αλλά δεν καταλάβαινα πόσο επικίνδυνη ήταν η κατάσταση», είπε.
Ο Προφιούμο ζήτησε το τηλέφωνό της, αλλά εκείνη τον απέφυγε. Ωστόσο, με την πίεση του Γουορντ, βγήκαν για δείπνο και άρχισαν μια σύντομη σχέση. Κράτησε περίπου ένα μήνα και έληξε φιλικά.
Η δίκη του Γουόρντ
Οι φήμες κυκλοφορούσαν ήδη, αλλά όλα κορυφώθηκαν τον Δεκέμβριο του 1962, όταν ένας ζηλιάρης εραστής της Κίλερ, ο Τζόνι Έτζκομπ, πήγε στο σπίτι του Γουόρντ με όπλο και πυροβόλησε την πόρτα. Τα ΜΜΕ έσπευσαν, και με φόντο τον Ψυχρό Πόλεμο και υποθέσεις κατασκοπείας, ο Τύπος άρχισε να συνδέει το σκάνδαλο με την εθνική ασφάλεια.
Η Κίλερ διέφυγε στην Ισπανία. Ο Έτζκομπ καταδικάστηκε σε επταετή κάθειρξη, αλλά η απουσία της Κίλερ αύξησε τη φημολογία.
Ο Προφιούμο διέψευσε τα πάντα στο Κοινοβούλιο, αλλά δέκα εβδομάδες μετά, παραδέχτηκε ότι είχε πει ψέματα και παραιτήθηκε.
«Εις την δήλωσίν μου αυτήν της 22ας Μαρτίου είχα βεβαιώσει ότι ο δεσμός μου αυτός δεν ήτο ένοχος. Με μεγάλην λύπην οφείλω να αναγνωρίσω ότι όσα είχον δηλώσει τότε ήσαν ψευδή και εξηπάτησα υμάς, συνάδελφοί μου, και την Βουλήν των Κοινοτήτων.
Σας παρακαλώ να εννοήσετε ότι ενήργησα κατά τον τρόπον αυτόν διά να προστατεύσω την σύζυγόν μου και την οικογένειάν μου, που επίσης εξηπάτησα, καθώς και τους συμβούλους μου. Τελικώς, αντελήφθην ότι διά τη δολίας αυτής πράξεώς μου καθιστάμην ένοχος σοβαρού παραπτώματος. Καίτοι αι λοιπαί εναντίον μου κατηγορίαι δεν είναι βάσιμοι, εν τούτοις αδυνατώ να εξακολουθήσω παραμένων μέλος της Κυβερνήσεώς σας και της Βουλής των Κοινοτήτων», αναφέρει στην επιστολή παραίτησής του, την οποία δημοσίευε η «Καθημερινή» την επομένη.
Λίγες μέρες αργότερα, ο Γουόρντ συνελήφθη και κατηγορήθηκε για μαστροπεία. Στο δικαστήριο, τόσο η Κίλερ όσο και η Ράις-Ντέιβις παρουσιάστηκαν ως πόρνες και ο Γουόρντ ως προαγωγός τους, με μόνα «στοιχεία» κάποια δώρα από άνδρες και μετρητά για τα κοινόχρηστα.
Η υπόθεση οδήγησε σε πολιτική κρίση. Ο πρωθυπουργός Χάρολντ Μακμίλαν, υποκύπτοντας στις πολιτικές πιέσεις, παραιτήθηκε τον Οκτώβριο του 1963. Επικαλέστηκε λόγους υγείας, αν και η υπόθεση είχε ήδη υπονομεύσει την κυβέρνησή του. Στις εκλογές του 1964, το Συντηρητικό Κόμμα ηττήθηκε από το Εργατικό Κόμμα υπό τον Χάρολντ Γουίλσον.
Ο Τζον Προφιούμο αποσύρθηκε διά παντός από την πολιτική και αφιερώθηκε σε φιλανθρωπικές δραστηριότητες. Ο Γεβγκένι Ιβάνοφ συνέχισε την καριέρα του στο σοβιετικό ναυτικό. Ο Στίβεν Γουόρντ καταδικάστηκε για μαστροπεία και αυτοκτόνησε με υπερβολική δόση χαπιών την τελευταία ημέρα της δίκης του. Η Κριστίν Κίλερ καταδιώχθηκε από τον βρετανικό Τύπο και καταδικάστηκε σε εννέα μήνες φυλάκισης για ψευδορκία κατά τη διάρκεια της δίκης του Λάκι Γκόρντον, ενός από τους πρώην συντρόφους της, ο οποίος της επιτέθηκε και την τραυμάτισε.
Παρά τις προσπάθειές της να χτίσει μια νέα ζωή, δεν κατάφερε ποτέ να ξεφύγει από τη σκιά του σκανδάλου. Δούλεψε ως καθαρίστρια και δακτυλογράφος. Πέθανε το 2017, σε ηλικία 75 ετών.
Το 2001, αρκετά χρόνια μετά τα γεγονότα, έγραψε τα απομνημονεύματά της παρέχοντας πληροφορίες για την υπόθεση Προφιούμο, η εγκυρότητα των οποίων αμφισβητήθηκε από πολλούς.
Η Υπόθεση Προφιούμο έχει εμπνεύσει αρκετές ταινίες, ντοκιμαντέρ, θεατρικά έργα και βιβλία, καθώς αποτελεί έναν από τους πιο δραματικούς συνδυασμούς πολιτικού σκανδάλου, σεξουαλικού παρασκηνίου και γεωπολιτικής έντασης του Ψυχρού Πολέμου.
Η ταινία Scandal (1989) με τους John Hurt (Stephen Ward), Joanne Whalley (Christine Keeler), Bridget Fonda (Mandy Rice-Davies) είναι η πιο γνωστή κινηματογραφική απεικόνιση του σκανδάλου. Δίνει έμφαση στην προσωπική τραγωδία του Stephen Ward και στον ρόλο των ΜΜΕ. Η ταινία είχε προκαλέσει σάλο στη Βρετανία όταν κυκλοφόρησε.
Ακόμα υπήρξε The Trial of Christine Keeler (BBC, 2019–2020), μία μίνι σειρά 6 επεισοδίων με τους Sophie Cookson ως Christine Keeler, James Norton ως Stephen Ward.
Γράφτηκαν τα βιβλία «The Secret Worlds of Stephen Ward», «Christine Keeler: My Story» και το «An English Affair: Sex, Class and Power in the Age of Profumo» αλλά και τα ντοκιμαντέρ «Profumo: The Scandal That Shook Britain (Channel 5, 2020)» και το «Scandalous: The Profumo Affair (BBC Four, 2006)».
Το σκάνδαλο Προφιούμο ήταν κάτι πολύ περισσότερο από προσωπική τραγωδία. Ήταν το τέλος μιας εποχής, όταν η λέξη του πολιτικού ήταν ιερή και οι ελίτ ζούσαν στο απυρόβλητο. Η υπόθεση άνοιξε τον δρόμο για τον πολιτικό σκεπτικισμό, την αμφισβήτηση και τα ΜΜΕ με νέα ορμή.
Η Κριστίν Κίλερ, σε συνέντευξή της λίγο πριν πεθάνει, είχε πει:
«Οι άνθρωποι με θυμούνται για πέντε λεπτά ερωτικού σκανδάλου. Κανείς δεν αναρωτήθηκε ποτέ ποια ήμουν στ’ αλήθεια».
To άρθρο Σκάνδαλο Προφιούμο: Η 19χρονη χορεύτρια, ο παντρεμένος υπουργός και ο Ρώσος κατάσκοπος που έριξαν την κυβέρνηση Μακμίλαν το 1963 δημοσιεύτηκε στο NewsIT .
