Το τρέχον έτος σηματοδοτεί την 50ή επέτειο της Microsoft και η χρήση των προγραμμάτων Windows παραμένει αμείωτη, με αρκετούς χρήστες και εταιρείες να δείχνουν προτίμηση στα παλιότερα λογισμικά της.
Σήμερα, η Microsoft ποντάρει στην Tεχνητή Nοημοσύνη για να την οδηγήσει στην επόμενη γενιά της πληροφορικής.
Τα Windows είναι… παντού
Από το λανσάρισμά της το 1975, η Microsoft έχει διεισδύσει τόσο ολοκληρωτικά στην ψηφιακή υποδομή, ώστε ένα μεγάλο μέρος του κόσμου εξακολουθεί να βασίζεται σε κάπως απαρχαιωμένο λογισμικό και υπολογιστές Windows.
«Κατά κάποιον τρόπο, τα Windows είναι η απόλυτη υποδομή», λέει ο Λι Βίνσελ, αναπληρωτής καθηγητής στο Virginia Tech στις ΗΠΑ, ο οποίος μελετά τη συντήρηση και την επισκευή της παλιάς τεχνολογίας. «Τα συστήματά τους είναι ενσωματωμένα στα πάντα γύρω μας, και το γεγονός ότι έχουμε όλα αυτά τα παλιά λογισμικά γύρω μας είναι η ιστορία της συνολικής επιτυχίας της εταιρείας. Αυτό είναι το εκπληκτικό με τη Microsoft. Για μεγάλο χρονικό διάστημα, τα Windows ήταν απλώς ο τρόπος με τον οποίο έκανες τα πράγματα».
Ακόμα και αν είστε σκληροπυρηνικός χρήστης της Apple, πιθανότατα αλληλεπιδράτε με συστήματα Windows σε τακτική βάση. Όταν βγάζετε μετρητά, για παράδειγμα, οι πιθανότητες είναι ότι χρησιμοποιείτε έναν υπολογιστή που είναι γερασμένος για τα σύγχρονα τεχνολογικά δεδομένα, αναφέρει δημοσίευμα του BBC.
«Πολλά ΑΤΜ εξακολουθούν να λειτουργούν με παλαιά συστήματα Windows, συμπεριλαμβανομένων των Windows XP και ακόμη και των Windows NT», τα οποία ξεκίνησαν το 1993, λέει ο Έλβις Μοντιέρο, τεχνικός ΑΤΜ με έδρα το Newark του New Jersey στις ΗΠΑ. «Η πρόκληση με την αναβάθμιση αυτών των μηχανημάτων έγκειται στο υψηλό κόστος που σχετίζεται με τη συμβατότητα του υλικού, τη συμμόρφωση με τις κανονιστικές διατάξεις και την ανάγκη να ξαναγραφτεί το λογισμικό του ΑΤΜ», λέει.
Η Microsoft τερμάτισε την επίσημη υποστήριξη των Windows XP το 2014, αλλά ο Μοντιέρο λέει ότι πολλά ΑΤΜ εξακολουθούν να βασίζονται σε αυτά τα αρχέγονα συστήματα χάρη στην αξιοπιστία, τη σταθερότητα και την ενσωμάτωσή τους στην τραπεζική υποδομή.
Παλιά λογισμικά στα σιδηροδρομικά συστήματα
Και υπάρχουν πολλές άλλες εκπληκτικές εφαρμογές παλαιών προϊόντων της Microsoft που κρύβονται στην καθημερινή ζωή. Το 2024, τα Windows βρέθηκαν στο επίκεντρο μιας διαμάχης στο γερμανικό διαδίκτυο. Ξεκίνησε με μια αγγελία εργασίας για την Deutsche Bahn, τη σιδηροδρομική υπηρεσία της χώρας. Ο ρόλος που προσλαμβανόταν ήταν ένας διαχειριστής συστημάτων πληροφορικής που θα συντηρούσε το σύστημα προβολής της καμπίνας του μηχανοδηγού στα τρένα υψηλής ταχύτητας και στα περιφερειακά τρένα. Το πρόβλημα ήταν τα απαιτούμενα προσόντα: οι υποψήφιοι έπρεπε να έχουν εμπειρία με τα Windows 3.11 και το MS-DOS – συστήματα που κυκλοφόρησαν πριν από 32 και 44 χρόνια αντίστοιχα. Σε ορισμένα μέρη της Γερμανίας, οι μετακινήσεις εξαρτώνται από λειτουργικά συστήματα που είναι παλαιότερα από πολλούς επιβάτες.
Ένας εκπρόσωπος της Deutsche Bahn λέει ότι αυτό είναι αναμενόμενο. «Τα τρένα μας έχουν μεγάλη διάρκεια ζωής και λειτουργούν έως και 30 χρόνια ή και περισσότερο». Η Deutsche Bahn εκσυγχρονίζει τακτικά τα τρένα της, λέει ο εκπρόσωπος, αλλά τα συστήματα που πληρούν τα πρότυπα ασφαλείας και αποδεικνύονται σταθερά διατηρούνται γενικά σε λειτουργία. «Τα Windows 3.11 χρησιμοποιούνται επίσης αποκλειστικά σε ένα μικρό αριθμό τρένων μόνο για τις οθόνες λειτουργίας».
Δεν είναι μόνο η γερμανική μετακίνηση, όμως. Τα τρένα του σιδηροδρόμου Muni Metro του Σαν Φρανσίσκο, για παράδειγμα, δεν ξεκινούν το πρωί μέχρι κάποιος να βάλει μια δισκέτα στον υπολογιστή που φορτώνει το λογισμικό DOS στο σύστημα αυτόματου ελέγχου τρένων (ATCS) του σιδηροδρόμου. Πέρυσι, η Δημοτική Αρχή Μεταφορών του Σαν Φρανσίσκο (SFMTA) ανακοίνωσε τα σχέδιά της να αποσύρει αυτό το σύστημα κατά την επόμενη δεκαετία, αλλά σήμερα οι δισκέτες εξακολουθούν να υπάρχουν.
Η «αναβαλλόμενη συντήρηση»
Σε ένα φωτεινό δωμάτιο στο Σαν Ντιέγκο της Καλιφόρνια, θα βρείτε δύο από τους μεγαλύτερους εκτυπωτές που έχετε δει ποτέ, ο καθένας συνδεδεμένος με διακομιστές που τρέχουν Windows 2000, ένα λειτουργικό σύστημα που πήρε το όνομά του από τη χρονιά που κυκλοφόρησε. «Τους αποκαλούμε άγκυρες σκαφών», λέει ο Τζον Βατς, ο οποίος χειρίζεται εκτυπώσεις και επεξεργασία υψηλής ποιότητας για φωτογράφους. Οι εκτυπωτές είναι LightJets, γιγαντιαία μηχανήματα που χρησιμοποιούν φως, αντί για μελάνι, για να εκτυπώνουν σε φωτογραφικό χαρτί μεγάλου μεγέθους. Ο Βατς λέει ότι το αποτέλεσμα είναι μια εικόνα απαράμιλλης ποιότητας.
Οι λίγοι εναπομείναντες LightJets, που έχουν από καιρό σταματήσει να παράγονται, βασίζονται στα λειτουργικά συστήματα Windows που υπήρχαν όταν πουλήθηκαν αυτοί οι εκτυπωτές. «Πριν από λίγο καιρό εξετάσαμε την αναβάθμιση ενός από τους υπολογιστές σε Windows Vista. Μέχρι να καταφέρναμε να βρούμε τα χρήματα που θα χρειαζόμασταν για να αγοράσουμε νέες άδειες χρήσης για όλο το λογισμικό, θα φτάναμε τα 50.000 ή 60.000 δολάρια», λέει ο Βατς. «Δεν αντέχω τα μηχανήματα Windows», λέει, «αλλά είμαι υποχρεωμένος να τα χρησιμοποιώ».
Πρόκειται για μια συνηθισμένη δυσχερή κατάσταση με το εξειδικευμένο υλικό. Ο Σκοτ Κάρλσον, ένας ξυλουργός στο Λος Άντζελες, έχει εντρυφήσει στον κόσμο της Microsoft χάρη στις μηχανές CNC, ρομποτικά εργαλεία που κόβουν ή διαμορφώνουν ξύλο και άλλα υλικά με βάση τις οδηγίες του υπολογιστή.
«Το μηχάνημα εργασίας μας τρέχει σε Windows XP επειδή είναι παλαιότερο. Αυτό το πράγμα είναι σαν τανκ», λέει ο Κάρλσον, αλλά δεν μπορεί να ειπωθεί το ίδιο για το λειτουργικό σύστημα.«Στην πραγματικότητα έπρεπε να στείλουμε τον υπολογιστή πίσω για να τον ξαναφτιάξουν εντελώς πριν από μερικά χρόνια, επειδή τα XP παρουσίαζαν όλο και περισσότερα σφάλματα», λέει «Ήταν ουσιαστικά ένα τούβλο».
Όπως τονίζει το BBC, για τους ανθρώπους που χρησιμοποιούν αυτή την παλιά τεχνολογία, η ζωή μπορεί να γίνει κουραστική. Επί τέσσερα χρόνια, ο ψυχίατρος Έρικ Ζαμπρίσκι εμφανιζόταν στη δουλειά του στο Υπουργείο Υποθέσεων Βετεράνων των ΗΠΑ (VA) και ξεκινούσε τη μέρα του περιμένοντας να εκκινήσει ένας υπολογιστής. «Έπρεπε να πηγαίνω στην κλινική νωρίς γιατί μερικές φορές χρειαζόταν 15 λεπτά μόνο για να συνδεθώ στον υπολογιστή», λέει ο Ζαμπρίσκι. «Μόλις μπεις, προσπαθείς να μην αποσυνδεθείς ποτέ. Αγχωνόμουν πάρα πολύ. Ήταν βασανιστικά αργό».
Όσον αφορά τα ετοιμόρροπα συστήματα υπολογιστών που υπάρχουν σε μεγαλύτερες εταιρείες και οργανισμούς, ο κύριος ένοχος είναι γενικά η «αναβαλλόμενη συντήρηση», λέει ο Μ Σκοτ Φορντ, προγραμματιστής λογισμικού που ειδικεύεται στην ενημέρωση παλαιών συστημάτων. «Οι οργανισμοί δίνουν όλη τους την προσοχή στην προσθήκη νέων χαρακτηριστικών αντί να επενδύουν αυτούς τους πόρους σε βελτιώσεις [των βασικών στοιχείων] των ήδη υπαρχόντων», λέει ο Φορντ, γεγονός που επιτρέπει την εξάρτηση από παλαιότερη τεχνολογία να συσσωρεύεται με την πάροδο του χρόνου.
Πολλές οι ευκαιρίες για αποτυχία
Οι περισσότερες ιατρικές εγκαταστάσεις της VA διαχειρίζονται τα αρχεία υγείας χρησιμοποιώντας μια σειρά εργαλείων που εγκαινίασε η κυβέρνηση των ΗΠΑ το 1997 και ονομάστηκε Computerized Patient Record System (CPRS). Όμως λειτουργεί πάνω σε ένα ακόμη παλαιότερο σύστημα που ονομάζεται VistA -δεν πρέπει να συγχέεται με το λειτουργικό σύστημα Windows Vista- το οποίο πρωτοπαρουσιάστηκε το 1985 και αρχικά βασίστηκε στο λειτουργικό σύστημα MS-DOS.
Η VA βρίσκεται τώρα στην τέταρτη προσπάθειά της να αναθεωρήσει αυτό το σύστημα μετά από μια σειρά από αναστολές και ξεκινήματα που χρονολογούνται εδώ και σχεδόν 25 χρόνια. Το τρέχον σχέδιο προβλέπει την αντικατάστασή του με ένα σύστημα φακέλων υγείας που χρησιμοποιείται από το Υπουργείο Άμυνας των ΗΠΑ έως το 2031. «Η VA παραμένει σταθερή στη δέσμευσή της να εφαρμόσει ένα εκσυγχρονισμένο, διαλειτουργικό ομοσπονδιακό [ηλεκτρονικό σύστημα καταγραφής υγείας] για τη βελτίωση της παροχής υγειονομικής περίθαλψης και τον θετικό αντίκτυπο στη φροντίδα των ασθενών», δηλώνει ο εκπρόσωπος Τύπου της VA Πιτ Κασπερόβιτς. Λέει ότι το σύστημα είναι ήδη σε λειτουργία σε έξι εγκαταστάσεις της VA και θα αναπτυχθεί σε 19 από τις 170 εγκαταστάσεις μέχρι το 2026.
«Το CPRS λειτουργεί, αλλά μερικές φορές [η χρήση του] ήταν μια υπερβολικά απογοητευτική εμπειρία», λέει ο Ζαμπρίσκι.
«Το CPRS είναι 100% κείμενο και είναι όλα κεφαλαία γράμματα. Το πράγμα μοιάζει με επεξεργαστή κειμένου από τη δεκαετία του ’90», λέει ο ίδιος. «Είναι σαν να μαθαίνεις να χρησιμοποιείς ένα παλιό αυτοκίνητο. Πρέπει να απομνημονεύσεις όλες αυτές τις εντολές και πάντα πέφτεις σε λάθη. Κάτι που θα έπρεπε να διαρκεί ένα λεπτό καταλήγει να διαρκεί μισή ώρα επειδή ξεχάσατε να πληκτρολογήσετε κάπου μια παύλα».
Σύμφωνα με τον Βίνσελ, πρόκειται για ένα βασικό παράδειγμα του προβλήματος μεταφοράς γνώσης που εμφανίζεται καθώς η τεχνολογία γερνάει. «Πολλές φορές, όταν δεν ενημερώνουμε τις υποδομές και δεν τις διατηρούμε υγιείς, καταλήγουμε σε μια κατάσταση όπου υπάρχει μόνο ένας άνθρωπος σε μια άλλη πολιτεία που ξέρει πώς να διατηρεί το σύστημα σε λειτουργία», λέει.
Ορισμένες φορές, οι κυβερνητικές εγκαταστάσεις παραμένουν σε παλιό λογισμικό επειδή η απλότητά του καθιστά την ασφάλεια ευκολότερη στη συντήρηση, λέει ο Βίνσελ. «Όμως εδώ υπάρχουν όλων των ειδών οι ευκαιρίες για αποτυχία, ειδικά όταν έχετε όλο και πιο πολύπλοκα συστήματα συνδεδεμένα στο διαδίκτυο και οι εταιρείες σταματούν να υποστηρίζουν το παλιό λογισμικό. Η ασφάλεια στον κυβερνοχώρο είναι μια τεράστια ανησυχία γύρω από αυτό το θέμα».
Η αναβίωση των παλιών υπολογιστών
Σε ορισμένες περιπτώσεις, ωστόσο, οι παλιοί υπολογιστές αποτελούν ένα ζήτημα… αγάπης. Στις ΗΠΑ, η Ντιν Γκρίγκαρ, διευθύντρια του Εργαστηρίου Ηλεκτρονικής Λογοτεχνίας στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο της Ουάσινγκτον στο Βανκούβερ, περνάει τις μέρες της σε ένα δωμάτιο γεμάτο παλιούς (και πλήρως λειτουργικούς) υπολογιστές που χρονολογούνται από το 1977. «Μόλις οι άνθρωποι έπιασαν στα χέρια τους υπολογιστές άρχισαν να παράγουν τέχνη», λέει η Γκρίγκαρ, και είναι αφοσιωμένη στη διατήρησή της.
Το εργαστήριό της συλλέγει τα πάντα, από βιντεοπαιχνίδια μέχρι zines του Instagram.
Οι σύγχρονοι εξομοιωτές επιτρέπουν να τρέξετε κάποιο παλιό λογισμικό σε νέα μηχανήματα, αλλά η Γκρίγκαρ υποστηρίζει ότι σημαντικά χαρακτηριστικά αυτών των έργων συχνά χάνονται κατά τη διαδικασία. «Απλώς δεν είναι η ίδια εμπειρία».
Το Εργαστήριο Ηλεκτρονικής Λογοτεχνίας της Γκρίγκαρ διαθέτει 61 υπολογιστές για την παρουσίαση των εκατοντάδων ηλεκτρονικών έργων και των χιλιάδων αρχείων της συλλογής, τα οποία διατηρεί σε άψογη κατάσταση. Πολλοί από τους υπολογιστές μοιάζουν σαν να αγοράστηκαν χθες.
Το μόνο πράγμα που λείπει από τη συλλογή της Γκρίγκαρ είναι ένας υπολογιστής που διαβάζει δισκέτες 5,5 ιντσών, λέει η ίδια. Παρά την πανταχού παρουσία τους, τα μηχανήματα είναι εκπληκτικά δύσκολο να βρεθούν. «Ψάχνω στο eBay, στο Craigslist, έχω φίλους που ψάχνουν για μένα, τίποτα. Ψάχνω εδώ και έξι χρόνια», λέει.
