Αν και η εμπειρία της παπικής εκλογής στην Καθολική Εκκλησία έχει δείξει ότι το τελετουργικό συχνά συναντά το προβλεπόμενο, κάποιες φορές εκπλήξεις έχουν αλλάξει την πορεία της ιστορίας. Από αιφνιδιαστικές επιλογές προσώπων – που μπορεί να μην ήταν καν καρδινάλιοι – μέχρι γεωπολιτικές ανατροπές και πρωτοφανείς παραιτήσεις, το Κονκλάβιο δεν υπακούει πάντα στις προβλέψεις.
Αντιθέτως, ο καπνός από την καμινάδα της Καπέλα Σιστίνα έχει κατά καιρούς αναγγείλει Πάπες που κανείς δεν περίμενε – με ονόματα, καταγωγή και χαρακτηριστικά που σημάδεψαν την Καθολική Εκκλησία, συχνά σε στιγμές κρίσης ή μετάβασης.
Από τον άσημο αρχιδιάκονο της Λιέγης το 1271 μέχρι τον πρώτο Λατινοαμερικάνο Ιησουίτη το 2013, οι «εκπλήξεις» υπενθυμίζουν ότι ακόμη και στους πιο αυστηρά περιχαρακωμένους θεσμούς, η ιστορία δεν παύει να επιφυλάσσει για λίγους την ανατροπή.
Γρηγόριος Ι΄ (1271)
Εκανε την έκπληξη γιατί δεν μετείχε καν στο Κονκλάβιο αφού βρισκόταν στους Αγίους Τόπους όταν εξελέγη, συμμετέχοντας σε Σταυροφορία στο πλευρό του Εδουάρδου Α΄ της Αγγλίας. Μιλάμε εξάλλου για το πλέον παρατεταμένο Κονκλάβιο της ιστορίας (1268–1271) που ήταν αποτέλεσμα εσωτερικών διχασμών και γεωπολιτικών πιέσεων. Η απρόσμενη επιλογή ενός προσώπου εκτός κατεστημένου αποτέλεσε πράξη συμφιλίωσης. Ο Γρηγόριος Ι΄ θεσμοθέτησε τη μορφή του Κονκλαβίου όπως τη γνωρίζουμε σήμερα.
Ουρβανός ΣΤ΄ (1378)
Οι Ρωμαίοι απαιτώντας την εκλογή Ιταλού Πάπα άσκησαν ισχυρές πιέσεις και εξελέγη ο αρχιεπίσκοπος του Μπάρι ο οποίος πήρε το όνομα Ουρβανός ΣΤ’. Αντί να είναι συμβιβαστικός ήρθε σε ρήξη με τους εκλέκτορές του και εξελίχθηκε σε αυταρχική φιγούρα. Η αντιδραστική του στάση οδήγησε το Σχίσμα της Δύσης (1378-1417) μια περίοδο με «αντιπάπες», με δύο ή και τρεις Πάπες ταυτόχρονα.
Λέων Ι΄ (1513)
Εξελέγη πολύ νέος και θεωρήθηκε πιο κοσμικός παρά πνευματικός. Ηταν Πάπας όταν ξεκίνησε η Προτεσταντική Μεταρρύθμιση και θεωρείται ότι δεν την αντιμετώπισε με τη δέουσα σοβαρότητα κάτι που κόστισε στην Εκκλησία σημαντικά.
Κλήμης Ζ΄ (1523)
Η παποσύνη του σημαδεύτηκε από καταστροφές. Με πολιτικές ταλαντεύσεις μεταξύ Καρόλου Ε΄ και Γαλλίας, προκάλεσε τη λεηλασία της Ρώμης (Sacco di Roma) το 1527. Η σύγκρουση με τον Ερρίκο Η΄ της Αγγλίας και η αποτυχία να τον ικανοποιήσει άνοιξε τον δρόμο για το Αγγλικό Σχίσμα. Παρά την κοσμική επιρροή του, απέτυχε σε όλες τις μεγάλες προκλήσεις της εποχής.
Ιωάννης Παύλος Α΄ (1978)
Εξελέγη ως σεμνή, ανεπιτήδευτη προσωπικότητα. Εδειξε πρόθεση για εκσυγχρονισμό και απλότητα, αλλά πέθανε ύστερα από μόλις 33 ημέρες, γεννώντας θεωρίες και ερωτήματα. Η σύντομη παποσύνη του ενίσχυσε τον μύθο του «χαμένου μεταρρυθμιστή».
Ιωάννης Παύλος Β΄ (1978)
Ηταν ο πρώτος μη Ιταλός Πάπας έπειτα από 455 χρόνια. Ο πολωνός καρδινάλιος έμελλε να γίνει ο δεύτερος μακροβιότερος Πάπας. Ενίσχυσε το διεθνές προφίλ της Εκκλησίας και η εκλογή του σηματοδότησε ένα παγκόσμιο άνοιγμα και μια δυναμική παρουσία στο προσκήνιο του 20ού αιώνα.
Βενέδικτος ΙΣΤ΄ (2005)
Εδώ η έκπληξη ήρθε με την αποχώρησή του. Παρά τη φήμη του ως συντηρητικού θεολόγου, η παραίτησή του το 2013 συγκλόνισε καθώς ήταν η πρώτη ύστερα από 600 χρόνια. Αν και η εκλογή του δεν ήταν απόλυτη έκπληξη, η παραίτηση του Βενέδικτου θεωρείται ότι οδήγησε σε ανανέωση του θεσμού της παποσύνης.
Φραγκίσκος (2013)
Ο εκλιπών ήταν ο πρώτος από τη Λατινική Αμερική και πρώτος Ιησουίτης Πάπας. Η επιλογή του σήμανε μια ιστορική αλλαγή κατεύθυνσης: προς την ταπεινότητα, το κοινωνικό μήνυμα και τη μεταρρύθμιση. Το όνομα «Φραγκίσκος» ήταν ηχηρό σημάδι για την επιλογή μιας Εκκλησίας υπέρ των φτωχών και των περιθωριοποιημένων.
