Είκοσι ένα χρόνια μετά την εγκατάλειψή του, το μεγαλύτερο κοίτασμα γραφίτη στην Ευρώπη, που βρίσκεται στη δυτική Ρουμανία, στην κοινότητα Μπάια ντε Φιερ (Baia de Fier), ετοιμάζεται να ξανανοίξει τις πύλες του. Η εγκαταλειμμένη μεταλλευτική μονάδα, που μέχρι πρόσφατα έμοιαζε με φάντασμα του βιομηχανικού παρελθόντος, παίρνει πλέον νέα ζωή χάρη σε μια στρατηγική πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Ενωσης για τη μείωση της εξάρτησης από κρίσιμες πρώτες ύλες, όπως ο γραφίτης, το λίθιο και οι σπάνιες γαίες.
Το ορυχείο είχε κλείσει πριν από δύο δεκαετίες λόγω έλλειψης κερδοφορίας και της πτώσης της παγκόσμιας ζήτησης. Οι σκουριασμένες μηχανές, οι μισογκρεμισμένοι μεταλλικοί σκελετοί και οι εγκαταλελειμμένοι χώροι εργασίας θύμιζαν ένα ξεχασμένο κεφάλαιο της ρουμανικής βιομηχανίας. Ωστόσο, οι συνθήκες έχουν αλλάξει δραματικά. Η μετάβαση προς την πράσινη ενέργεια και η ραγδαία άνοδος της ηλεκτροκίνησης έχουν φέρει ξανά στο προσκήνιο τον γραφίτη, ο οποίος αποτελεί βασικό συστατικό για την κατασκευή μπαταριών ιόντων λιθίου, απαραίτητων για ηλεκτρικά αυτοκίνητα, smartphones και συστήματα αποθήκευσης ενέργειας.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, στο πλαίσιο της Πράξης για τις Κρίσιμες Πρώτες Υλες (Critical Raw Materials Act), έχει θέσει ως στόχο τη μείωση της εξάρτησης από προμηθευτές όπως η Κίνα, η οποία σήμερα ελέγχει μεγάλο μέρος της παγκόσμιας παραγωγής γραφίτη και άλλων στρατηγικών μετάλλων. Μέσω ευρωπαϊκής χρηματοδότησης, η Ρουμανία θα λάβει περίπου 615 εκατομμύρια ευρώ για την αναζωογόνηση του μεταλλευτικού τομέα της, με σχεδόν 200 εκατομμύρια από αυτά να κατευθύνονται αποκλειστικά στο έργο της Μπάια ντε Φιερ.
Ο κρατικός φορέας που είναι υπεύθυνος για την εκμετάλλευση φυσικών πόρων στη Ρουμανία, θα διαχειρίζεται το έργο. Σύμφωνα με τους υπολογισμούς, η νέα μονάδα αναμένεται να παράγει περίπου 15.000 τόνους φυσικού γραφίτη ετησίως και να δημιουργήσει πάνω από 100 άμεσες θέσεις εργασίας, ενώ θα ενισχύσει και τις τοπικές οικονομίες της περιοχής, προσελκύοντας επενδύσεις και υποστηρικτικές επιχειρήσεις.
Το ενδιαφέρον δεν περιορίζεται μόνο στην εξόρυξη. Η χώρα σχεδιάζει επίσης να επενδύσει σε υποδομές επεξεργασίας και ανακύκλωσης του γραφίτη, ακολουθώντας ένα μοντέλο κυκλικής οικονομίας που ενθαρρύνει τη βιώσιμη χρήση των πόρων. Η επαναλειτουργία του ορυχείου συνοδεύεται από αυστηρά περιβαλλοντικά κριτήρια, ενώ η χρήση νέων τεχνολογιών υπόσχεται να μειώσει σημαντικά το περιβαλλοντικό αποτύπωμα της εξόρυξης.
Πέρα από τα οικονομικά οφέλη, το έργο αυτό αποκτά ιδιαίτερη γεωστρατηγική σημασία. Η Ευρώπη επιδιώκει να ενισχύσει την αυτάρκειά της σε κρίσιμες πρώτες ύλες, προκειμένου να διασφαλίσει την ενεργειακή της ανεξαρτησία και να υποστηρίξει τη βιομηχανική της μετάβαση προς ένα πιο πράσινο και τεχνολογικά αυτόνομο μέλλον.
