Ήταν 23 Απριλίου 1933 όταν ο Εγκέλαδος χτύπησε την Κω και τη Νίσυρο αφήνοντας στο πέρασμά του νεκρούς, τραυματίες, κατεστραμμένες υποδομές, δημιουργώντας «εικόνες Πομπηίας» στα δύο νησιά. Τις επόμενες μέρες τα συνεργεία διάσωσης και στήριξης των πληγέντων αντιμετώπισαν εικόνες που δεν τις χωράει εύκολα ο ανθρώπινος νους.
Το εντυπωσιακό είναι ότι στις ελληνικές εφημερίδες η ειδησεογραφία για την Κω και τη Νίσυρο, περνάει σαν «ανταπόκριση εξωτερικού», αφού τα Δωδεκάνησα ήταν υπό ιταλική κατοχή και συχνά οι ανταποκρίσεις έρχονταν μέσω…Ρώμης. Οργανώθηκαν βέβαια τις επόμενες ημέρες αποστολές, αλλά η βασική ειδησεογραφία προέρχονταν από τις ανακοινώσεις των ιταλικών αρχών, που όπως θα δούμε απαγόρευσαν ακόμα και τους εράνους υπέρ των σεισμοπαθών που ήθελαν να κάνουν οι Έλληνες των νησιών της Δωδεκανήσου που δεν χτυπήθηκαν από το σεισμό.
Σταχυολογήσαμε μερικά δημοσιεύματα από εφημερίδες της εποχής και σας τα παρουσιάζουμε.
Tην ίδια μέρα 23-4-1933 (οι εφημερίδες εκείνα τα χρόνια έκαναν και συμπληρωματικές εκδόσεις μέσα στη μέρα) η ΕΣΤΙΑ αναφέρει ότι οι πρώτες πληροφορίες έκαναν λόγο για 30 νεκρούς και 100 τραυματίες, για πολλά κατεστραμμένα σπίτια και επίσης για ζημιές και τραυματίες στη Νίσυρο. Για τη Ρόδο αναφέρει ότι «έμεινε ανέπαφος εκ των σεισμών» και πως «Η Ιταλική διοίκησης των Δωδεκανήσων διέταξε τη λήψη μέτρων περιθάλψεως των σεισμοπαθών».
Στις 24-4-1933 με ανταπόκριση του Αθηναϊκού Πρακτορείου και πηγές από τη Ρώμη, γίνεται λόγος για 74 νεκρούς και 400 τραυματίες με την παλαιά συνοικία της Κω να έχει υποστεί πολλές ζημιές, ενώ η συνοικίαν που χτίστηκε από τους Ιταλούς λιγότερες. Στο επίσημο ελληνικό κράτος, ο πρωθυπουργός Τσαλδάρης δέχτηκε τον πρόεδρο του Ερυθρού Σταυρού, Αθανασάκη, ο οποίος τον ενημέρωση ότι οι τραυματίες μεταφέρθηκαν σε νοσοκομεία της Ρόδου, οπότε δεν χρειάζεται να οργανωθεί αποστολή.
Επίσης στις 24-4–1933 το ΕΘΝΟΣ αναφέρεται στον πρώτο απολογισμό των 30 νεκρών και των 100 τραυματιών, σε μία πολύ μικρή αναφορά που κάνει. Στα ίδια στοιχεία αναφέρεται την ίδια μέρα και η ΒΡΑΔΥΝΗ.
Την επόμενη μέρα 25-4-1933 η ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ μένει στα ίδια νούμερα νεκρών και τραυματιών, αλλά παρουσιάζει δηλώσεις του κ. Κρητικού διευθυντή του Αστεροσκοπείου Αθηνών, που αναφέρουν ως πιθανό επίκεντρο τον Κεραμεικό Κόλπο που είχε δώσει μεγάλο σεισμό και το 1926.
Το ΕΘΝΟΣ στις 25-4-1933 δίνει με ανταπόκριση από το Βερολίνο, που είχε πάρει την είδηση από τη Ρώμη, ότι οι νεκροί έφτασαν τους 74 και οι τραυματίες τους 400. Η είδηση είναι στο οπισθόφυλλο που μάζευε τις τελευταίες ειδήσεις, γιατί στις μέσα σελίδες επαναλαμβάνονται τα νούμερα για 30 νεκρούς και κοντά 300 τραυματίες.
Ίδια νούμερα 30 και 300 αναφέρονται την ίδια μέρα και στην εφημερίδα ΠΑΤΡΙΣ που έχει ρεπορτάζ από την άφιξη στον Πειραιά του ιταλικού ατμόπλοιου «Φίλιππος Γκριμάνι» από τα Δωδεκάνησα.
Γράφει η εφημερίδα: «Οι αφιχθέντες δια του ατμοπλοίου επιβάται αφηγούνται ότι οι σεισμοί ήσαν τρομακτικοί. Αι μεγαλειτέραι καταστροφαί προξενήθησαν εις την νήσον Κω, όπου κατέρρευσε το μεγάλον καφενείον της παραλίας “Καζίνον” και το τελωνείον. Οι νεκροί ανέρχονται εις 32 και οι τραυματίαι εις 300. Δια του «Φιλίππου Γκριμάνι» μετεφέρθησαν εις Λέρον 100 τραυματίαι, άλλοι δε 200 μετεφέρθησαν δι’ άλλων ατμοπλοίων εις την Ρόδον. Την νύκτα απέπλευσεων εκ Πειραιώς δια Δωδεκάνησα, κατόπιν διαταγής του ιταλικού προξενείου το ιταλικόν ατμόπλοιον «Σταμπάλια» προς παροχήν βοηθειών».
Ο Μουσολίνι, γράφει στις 26-4-1933 η ΕΣΤΙΑ, διέταξε τον Ιταλικό Ερυθρό Σταυρό να οργανώσει βοήθεια στους σεισμοπαθείς.
«Φρικώδης η κατάστασις εις Κω, ετάφησαν ολόκληροι οικογένειαι» γράφει η ΕΣΤΙΑ στις 27-4-1933 με το τοπίο να ξεκαθαρίζει καθώς αναφέρεται ότι δεν έχει καταγραφεί ακόμα ο αριθμός των νεκρών αφού ανασύρονται και άλλοι, ενώ εκτός από αναλυτική περιγραφή των καταστροφών ανά χωριό, κάνει λόγο 23 θύματα από τη μουσουλμανική μειονότητα, τέσσερις νεκρούς Ισραηλίτες και σημειώνει ότι κανείς Ιταλός δεν έχασε τη ζωή του.
Πέντε στρατόπεδα φτιάχτηκαν για να φιλοξενήσουν τους σεισμόπληκτους και να οργανωθεί η καταγραφή ζωντανών και νεκρών. Αρχίζει να εμφανίζεται το πρόβλημα της σίτισης και η εφημερίδα γράφει «Επίσης υπάρχει μεγάλη έλλειψις τροφίμων. Πολλοί Καλύμνιοι και Λέριοι ιδιώται απέστειλαν εις Κων τρόφιμα εκ των Μικρασιατικών δε ακτών μετεφέρθη εις την νήσον αριθμός σφαγίων».
Το ΕΘΝΟΣ γράφει στις 27-4-1933 ότι ήδη 300 νεκροί και 800 τραυματίες είναι ο μέχρι στιγμής απολογισμός και τα πτώματα δεν έχουν ταφεί, αλλά έχουν μεταφερθεί στο νεκροταφείο για να γίνει η αναγνώρισή τους από τους συγγενείς, με αποτέλεσμα να καταγράφονται σπαρακτικές σκηνές. Οι αρχές ανακοίνωσαν ότι όποιος πιαστεί να κλέβει θα τιμωρείται αυστηρά επιτόπου.
Η ΠΑΤΡΙΣ στις 27-4-1933 προσθέτει και το πρόβλημα της ύδρευσης καθώς πολλά πηγάδια γέμισαν μπάζα και βούλωσαν και αρκετοί πληγέντες εκλιπαρούσαν για νερό. Η θάλασσα ακόμα και μερικές μέρες μετά κόχλαζε, ενώ ακούγονταν απόκοσμοι ήχοι από τα βάθη της, σύμφωνα με τις μαρτυρίες των πρώτων επισκεπτών διασωστικών συνεργείων, που αποβιβάστηκαν μπαίνοντας στη θάλασσα, αφού η αποβάθρα είχε καταστραφεί.
Επίσημο ιταλικό ανακοινωθέν κάνει λόγο για 150 νεκρούς «και πλείστους όσους τραυματίας» ενώ οι έρευνες για ανεύρεση άλλων συνεχίζονται, όπως γράφει στις 28-4-1933 η ΕΣΤΙΑ.
Περιγραφές «Πομπηίας» αναφέρει το ΕΘΝΟΣ στις 28-4-1933 όπου διαβάζουμε και την είδηση ότι ο τουρκικός Δήμος Πουρδουρίου, απέναντι από την Κω έστειλε επισιτιστική βοήθεια στους πληγέντες. Εκτός από το νερό ο σεισμός δημιούργησε και προβλήματα ηλεκτροδότησης αφού κατεστράφη το ηλεκτρικό εργοστάσιο. Από τη Ρόδο στέλνουν νερό.
Στις 29-4-1933 το ΕΘΝΟΣ αναφέρει ότι ανασύρθηκαν ζωντανά δύο παιδάκια σε κατάσταση λιποθυμίας. Εκ των νεκρών έχει διαπιστωθεί ότι οι 112 είναι Έλληνες, οι 30 Τούρκοι και 8 Ισραηλίτες, ενώ συνεχίζεται η αναγνώριση των θυμάτων με μεγάλο αριθμό γυναικόπαιδων σε αυτά.
Οι Ιταλοί απαγορεύουν τους εράνους από τις ελληνικές κοινότητες των Δωδεκανήσων γιατί θα αναλάβουν αυτοί ολόκληρο το έργο της περίθαλψης. Είναι φανερό ότι δεν επιθυμούσαν τη συσπείρωση και συλλογική δράση του ελληνικού στοιχείου.
Η βρετανική εφημερίδα «Τάιμς» εκφράζει τη συμπάθειά της προς τους σεισμόπληκτους της Κω, θυμίζοντας ότι είναι η πατρίδα του Ιπποκράτη και η ανθρωπότητα οφείλει πολλά στο νησί.
Επίσης το ΕΘΝΟΣ στις 30-4-1933 κάνει λόγο για 200 ταφέντες νεκρούς, ενώ ανασύρονται και άλλοι και άλλοι βρίσκονται στη διαδικασία αναγνώρισης, έχουν αρχίσει και δημοσιεύονται τα ονόματα των αναγνωρισθέντων θυμάτων, μέρα με τη μέρα, οι τραυματίες αναφέρονται ως 600 και στο έδαφος έχουν δημιουργηθεί καθιζήσεις.
Έρευνα: Νάσος Μπράτσος
www.ertnews.gr
