Το θέμα ή και πρόβλημα – κατά πολλούς – του δικαιώματος διατήρησης της άδειας οδήγησης σε ηλικιωμένους έχει απασχολήσει και συνεχίζει να απασχολεί τους αρμοδίους αλλά και το κοινωνικό σύνολο. Απαιτείται, λοιπόν, ψύχραιμη θεώρηση και νηφάλια αντιμετώπισή του.
Αρχικά, πρέπει να τονιστεί ότι δεν υπάρχουν ενιαίοι κανόνες που να ρυθμίζουν την ικανότητα οδήγησης σε άτομα προχωρημένης ηλικίας παγκοσμίως. Χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι στη Μεγάλη Βρετανία για τα άτομα ηλικίας άνω των 80 ετών απαιτείται μια απλή δήλωση του ενδιαφερομένου ότι είναι σε θέση να οδηγεί με ασφάλεια.
Αντίστοιχα, στη Γερμανία, μια χώρα με παράδοση στην αυτοκινητοβιομηχανία, οι άδειες οδήγησης χορηγούνται διά βίου παρόλο που τα στατιστικά στοιχεία του 2022 δείχνουν ότι 77.000 οδηγοί άνω των 65 ετών ενεπλάκησαν σε ατυχήματα με πρόκληση σωματικών βλαβών, αποτελώντας το 15% του συνόλου των ατυχημάτων – αν και αυτό δεν μπορεί να αξιολογηθεί ουσιαστικά, γιατί η ηλικιακή αυτή ομάδα αποτελεί το 22% του συνολικού πληθυσμού της χώρας. Στην Ελλάδα έχει θεσπιστεί η ανανέωση της άδειας οδήγησης ανά 3ετία, ενώ μετά τα 80 έτη η ανανέωσή της γίνεται ανά 2ετία.
Είναι βέβαιο ότι με την πάροδο της ηλικίας αυξάνεται η επίπτωση χρονίων νόσων που συνδέονται με το γήρας, όπως καρδιαγγειακά νοσήματα, σακχαρώδης διαβήτης, μυοσκελετικά προβλήματα και οστεοπόρωση, αρθρίτιδες κ.λπ., αστάθεια, βαθμιαία έκπτωση μνήμης, αντανακλαστικών αλλά και όρασης και ακοής. Εξάλλου, η λήψη διαφόρων ειδικών φαρμάκων, συχνή στην ηλικιακή αυτή ομάδα, μπορεί να προκαλεί διαταραχές στη διαύγεια και στην ανταπόκριση στις απαιτήσεις της οδήγησης.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προσπάθησε, λόγω της έλλειψης κανόνων, να καθιερώσει μια ενιαία ευρωπαϊκή πολιτική, αλλά δυστυχώς η πρότασή της δεν υιοθετήθηκε. Εν αναμονή, λοιπόν, μιας καθολικά αποδεκτής ευρωπαϊκής πρότασης για την οδήγηση σε προχωρημένες ηλικίες, η Ελληνική Γεροντολογική και Γηριατρική Εταιρεία προτείνει: Αφενός, την εξασφάλιση της πληρότητας/αξιοπιστίας των ιατρικών εξετάσεων των ηλικιωμένων οδηγών όπως αυτές έχουν πολύ ορθά νομοθετηθεί από την πολιτεία. Και αφετέρου, τη δυνατότητα αξιολόγησης της ικανότητας οδήγησης και από εκπαιδευτή οδήγησης με πρακτική εξέταση και εάν υπάρχει ανάγκη, επανεκπαίδευση του ηλικιωμένου οδηγού ανά 2-3 έτη. Αυτό θα βοηθήσει εξάλλου και στην εξοικείωση των οδηγών στις τεχνολογικές εξελίξεις της αυτοκινητοβιομηχανίας.
Εν κατακλείδι, η ικανότητα οδήγησης στην προχωρημένη ηλικία είναι ένα σύνθετο θέμα που πρέπει να αντιμετωπίζεται χωρίς ηλικιακό ρατσισμό και με βάση τη βιολογική, σωματική και πνευματική υγεία και όχι μόνο απλώς τη χρονολογική ηλικία. Η δυνατότητα οδήγησης προσφέρει στον ηλικιωμένο μια ευκαιρία για καλή κοινωνική ζωή, διατήρηση πνευματικής ευεξίας και επικοινωνίας αλλά και πρακτική καθημερινότητα. Οι περισσότεροι ηλικιωμένοι έχοντας επίγνωση των δυνατοτήτων τους επιλέγουν να οδηγούν συνετά κάνοντας μικρές διαδρομές σε γνωστές περιοχές, τηρώντας τους κανόνες του ΚΟΚ, και προτιμούν το φως της ημέρας. Ωστόσο, επειδή προέχουν η υγεία και η ασφάλεια του κοινωνικού συνόλου, τονίζουμε ότι η πολιτεία πρέπει να είναι αυστηρή με τους ελέγχους στις άδειες οδήγησης των ηλικιωμένων.
Ο Ιωάννης Γ. Καραϊτιανός είναι καθηγητής Χειρουργικής ΕΚΠΑ,
πρόεδρος της Ελληνικής Γεροντολογικής και Γηριατρικής Εταιρείας
